Met veel belangstelling las ik het artikel Naar effectieve publieke mentale gezondheidszorg in de 21ste eeuw van Popma.

Het gaat over een belangrijk onderwerp: een overkoepelend, langetermijnplan om preventie van mentale problemen nu eens echt goed, op nationaal niveau, aan te pakken.

Zijn artikel geeft veel interessante en relevante informatie. Echter, op 2 punten kan ik het niet met Popma eens zijn:

- Hij zegt dat zo’n plan nog nooit van de grond is gekomen. Dat lijkt mij niet te kloppen.

- Hij zegt dat het aan ons is om hierin voorop te lopen. Dat lijkt mij geen goed idee.

Er zijn al verschillende plannen

Wat betreft het eerste punt: Popma beschrijft zelf dat er in Nederland voorzichtige stappen zijn gezet richting ‘Gezondheid in al het beleid‘, onder andere met de kabinetsbrede aanpak ‘Mentale gezondheid: van ons allemaal’.¹ Dat stuk lijkt mij meer dan een voorzichtige aanzet. Het formuleert heel concrete doelen en heeft als actielijnen: mentaal gezonde maatschappij, mentaal gezonde buurt, mentaal gezond onderwijs, mentaal gezond aan het werk, mentaal gezond online.

Uit een voortgangsrapportage blijkt dat er al veel is gebeurd, in samenwerking met onder meer MIND, Trimbos-Instituut, gemeenten, welzijnsinstellingen, scholen, werkgevers en burgers. Aan deze voortgangsrapportage was een overzicht van het beschikbare budget voor inzet op mentale gezondheid toegevoegd.²

Het RIVM, het Trimbos-instituut en GGD GHOR hebben op verzoek van het ministerie van VWS 4 factsheets gemaakt met oog op de uitbreiding van het Nationaal Preventieakkoord met het thema mentale gezondheid: over landelijke en lokale ambities mentale gezondheid en preventie, over effectieve interventies en beleid, kennisstructuur (waarbij de NVvP genoemd wordt als kennispartner) en monitoring.³

Er is ook een mooi ‘Gezond en Actief Leven Akkoord’, met afspraken tussen gemeenten, GGD’en, zorgverzekeraars en VWS, als fundament onder het preventiebeleid.⁴ Daarin worden gemeenschappelijke doelen beschreven, waaronder een kansrijke start in de eerste 1000 dagen, versterking van de mentale weerbaarheid en mentale gezondheid, en vitaal ouder worden.

Psychiaters past bescheidenheid

Wat betreft het tweede punt: het diagnosticeren en behandelen van aandoeningen is iets heel anders dan gezondheid en welzijn bevorderen of primaire preventie van gezondheidsproblemen. Het zijn twee perspectieven die elkaar aanvullen, maar grotendeels andere kennis en acties vereisen.

Popma zegt dat een preventieplan voor de lange termijn moet worden gedragen door velen en niet kan worden uitgevoerd door professionals alleen. Hij benoemt daarbij terecht het risico van onnodig problematiseren en medicaliseren. Hij roept op om vanuit de psychiatrie een gezamenlijke langetermijnvisie te propageren en spoort collega’s aan om voorop te lopen in collectieve actie.

Naar mijn idee past psychiaters bescheidenheid. Zij moeten zij zich niet overtillen, maar vooral datgene doen waar zij deskundig in zijn: patiëntenzorg en zo mogelijk wetenschappelijk onderzoek. En het belangrijkste: collega’s hoeven niet voorop te lopen, een overkoepelende langetermijnvisie met een plan om preventie van mentale problemen op nationaal niveau aan te pakken is er al.

Aansluiting zoeken bij de initiatieven die hierin al genomen zijn, die ondersteunen en onder de aandacht brengen van patiënten en professionals in de ggz, lijkt mij de beste weg. Voor psychiaters lijkt vooral een rol weggelegd op het gebied van secundaire en tertiaire preventie.

Tot slot kan het, ook met het oog op tertiaire preventie, bij uitstek helpen voor patiënten en hun naasten als alle ggz-professionals het gedachtegoed van positieve gezondheid en herstelondersteuning integreren in hun dagelijkse werk.

Literatuur

1 Rapport Aanpak ‘Mentale Gezondheid: van ons allemaal’. VWS, Langdurige Zorg en Sport, OCW, Primair en Voortgezet onderwijs, Cultuur en Media, Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen; 2022.

https://open.overheid.nl/documenten/ronl-84b80f0db5e565b19a1e8c782911202bcedcead7/pdf

2 Overzicht plannen, programma’s of afspraken waarvan de aanpak en preventie mentale gezondheid een onderdeel is. 2023. https://open.overheid.nl/documenten/47963645-fac2-4955-88cf-d5228160a8bf/file

3 Effectieve interventies en beleid mentale gezondheid en preventie. Bilthoven: RIVM; 2022.

www.trimbos.nl/wp-content/uploads/2022/04/AF1995-Effectieve-interventies-en-beleid-mentale-gezondheid-en-preventie-1.pdf

4 GALA, Gezond en Actief Leven Akkoord. Den Haag: ministerie van VWS; 2023.

https://open.overheid.nl/documenten/ronl-e8e739b2e77bf92b7bfed78d4569ae4ecbce8dac/pdf