Niets zo menselijk als mentaliseren. Mensen proberen zichzelf en anderen te begrijpen. Een moeder probeert te begrijpen waarom haar kind huilt, een leraar probeert te snappen waarom een leerling die dag zo stil is, een behandelaar probeert te begrijpen waarom een cliënt geïrriteerd reageert. En tegelijk is er niets zo vergankelijk in contact met ‘moeilijke’ kinderen en jongeren. Hoe vaak wordt er niet in de jeugdhulpverlening verzucht dat een kind negatieve aandacht zoekt of dat een jongere manipuleert? Hoe vaak wordt gedrag niet ‘verklaard’ vanuit de diagnose (‘dat komt door haar add’)?

Oestergaard stelt dat we niet genoeg kunnen benadrukken hoe noodzakelijk het is om aandacht te geven aan de mentale toestanden onderliggend aan het gedrag om dat gedrag te (helpen) reguleren. De opzet van haar boek is meteen ook om het kader van mentaliseren toegankelijk te maken voor een zeer brede groep van hulpverleners. Ze toont daarmee – zo stelt Peter Fonagy in zijn voorwoord – wat meer empathie met haar lezers dan andere auteurs van boeken over mentaliseren. Het klopt dat veel van de verschenen uitgaven over mentaliseren niet meteen uitblinken in toegankelijkheid en daardoor een belangrijk publiek van hulpverleners niet bereiken.

The mentalization guidebook bestaat uit vier onderdelen. In het eerste deel worden de theoretische concepten uitgelegd: wat is mentaliseren? Wat is een mentaliserende basishouding? Hoe werkt de mbt-f-loop (mbt for families)? Hoe werkt het interventiespectrum binnen mbt? Voor het werk met getraumatiseerde kinderen introduceert Oestergaard het storm-model, een acroniem voor ‘security’, ‘trauma focus’, ‘obtaining skills’, ‘resource focus’ en ‘mentaliseren’. Het tweede deel biedt de lezer heel wat materiaal om ouders en jongeren psycho-educatie te bieden over mentaliseren en trauma. In het derde deel biedt Oestergaard een aantal hulpmiddelen voor de hulpverlener, met name om het eigen mentaliserend vermogen intact te houden. Het laatste deel ten slotte biedt heel wat oefeningen, die kunnen worden gebruikt in de verschillende fasen van het storm-model.

Dit is een mooi uitgegeven boek. De meerwaarde ligt vooral in de honderden voorbeelden, die de concepten aanschouwelijk en begrijpelijk maken. De auteur heeft erg veel didactisch materiaal verzameld, waarmee zij het kader van mentaliseren gemakkelijk kan uitleggen. Het boek staat vol concrete illustraties, visuele voorstellingen, metaforen en oefeningen die direct bruikbaar zijn. Het is een pragmatisch boek, eerder dan dat het conceptueel puriteins is. Ik kan me voorstellen dat het daardoor zeer breed geïntegreerd kan worden in veel verschillende benaderingen. The mentalization guidebook is zonder enige twijfel het meest toegankelijke boek dat ik over mentaliseren heb gelezen. Nu nog een vertaling …