Dit boek betreft de 2de druk van het Handboek fact en de 3de druk van Assertive community treatment. De auteurs van deze twee afzonderlijke boeken hebben ervoor gekozen de beide methoden nu te omschrijven in één lijvig overzicht. De reden hiervoor is dat de groei van het aantal act-teams de afgelopen jaren gaandeweg is verminderd, terwijl er juist een enorme groei is geweest van het aantal fact-teams. Aangezien deze fact-teams voor ongeveer een vijfde deel van de patiënten de act-zorg flexibel kunnen inzetten indien nodig, is de titel aangepast in Handboek (flexibele) act.

De redacteuren beogen met dit boek informatie te geven aan patiënten, familieleden, medewerkers in de gezondheidszorg en beleidsmakers als leerboek en naslagwerk; zij slagen hierin goed. Meer dan 50 specialisten hebben aan deze editie meegeschreven en deze geeft een rijk en divers beeld van hetgeen fact de afgelopen jaren aan ontwikkeling in Nederland (en het buitenland) heeft doorgemaakt.

In het boek wordt de ontstaansgeschiedenis van zowel het fact- als het act-model beschreven en er is uitgebreid aandacht voor alle nieuwe ontwikkelingen in de zorg. Zo is de doelgroep mensen met ernstige psychiatrische aandoeningen (epa) nu scherp geformuleerd, is er aandacht voor de herstelvisie in de zorg en gaan auteurs in op nieuwe ontwikkelingen zoals de basis-ggz, de high en intensive care (hic) en de nog in te voeren Wet verplichte ggz. En tot slot pleiten de auteurs natuurlijk wederom voor goede zorg voor een kwetsbare groep mensen.

Aangezien het boek door vele auteurs is geschreven, is het niet te vermijden dat er hier en daar sprake is van overlap in de verschillende hoofdstukken. Dit is op zich niet storend, en heeft als voordeel dat je de hoofdstukken in het boek ook afzonderlijk kunt lezen.

Afgezien van alle nieuwe ontwikkelingen, blijft de kracht van fact volgens mij het trechtermodel. Dit betekent dat iedere hulpverlener in een fact-team zelf flexibel moet kunnen schakelen tussen het aansluiten bij de patiënt wat betreft behandeling, zorg en herstel. Dit houdt ook in dat tijdens de fase van behandeling de fase van herstel niet uit zicht verdwijnt. Het is duidelijk dat dit in de praktijk vraagt om een specifieke bejegening. Vermoedelijk heeft zich de kennis en ervaring in het toepassen hiervan de afgelopen jaren ook uitgebreid. Het is jammer dat de verdieping van de vaardigheden die dit vraagt nog niet is uitgewerkt in dit boek. Zeker omdat dit mogelijk ook een verklaring kan bieden waarom het fact-model beter werkt dan regulier casemanagement.

Het nieuwe handboek spreekt zich ook niet uit hoe om te gaan met de dilemma’s in de ontwikkelingen in de zorg. Enerzijds pleiten auteurs voor continuïteit in de zorg, anderzijds zetten zij toch in op het formuleren van uitstroomcriteria. Het is een herkenbaar dilemma: moet je een model dat goed werkt als model intact houden, met als mogelijk gevolg dat het niet uitgevoerd kan worden vanwege de kosten? Of moet je creatief gaan zoeken naar een wat aangepast model met minder kosten, dat toegepast kan blijven worden? Aansluitend bij de grootste pleitbezorger Remmers van Veldhuizen zie ik toch vol vertrouwen uit naar de toekomst en de 3de druk, waarin we hopelijk weer kunnen terugkijken op verdere ontwikkeling en verdieping van het fact-model.

A. Vellinga, psychiater, Amsterdam