Wetenschappelijk tijdschrift voor psychiaters, artsen in opleiding tot psychiater en andere geïnteresseerden
  • EN
  • NL
Tijdschrift voor Psychiatrie
  • Tijdschrift
  • Terug naar hoofdmenu
    Nieuwe artikelen Huidige nummer Vorige nummers Themanummers Boekbesprekingen
    Over het tijdschrift Redactie Abonnementen Richtlijnen voor auteurs Colofon Adverteren
    Huidige nummer
    Nummer 7 / 2022 Jaargang 64
    Tijdschrift voor Psychiatrie
    7 / 2022

    Huidige nummer
  • Accreditatie
  • Meetinstrumenten
  • Vacatures
Edit
  • EN
  • NL
  1. Home
  2. Nummer 2015/8
  3. Net voorbij de rede. Verkenningen op het g...
Boekbespreking

Net voorbij de rede. Verkenningen op het grensvlak van vernuft en verbeelding

Herman M. Van Praag
Vorig artikel Volgend artikel
Boom Filosofie, Amsterdam, 2014 332 pagina’s, isbn 978-90-895-3310-4, € 29,90

Emeritus hoogleraar Herman van Praag wijdde al meerdere publicaties aan het thema levensbeschouwing en psychiatrie. In Net voorbij de rede, dat een tweeluik vormt met Het verstand te boven (2013, door mij besproken in dit tijdschrift in 2014, p. 696-7), komt de psychiatrie niet meer expliciet aan de orde. Van Praag bespreekt dit keer op persoonlijke wijze hoe hij denkt over zijn eigen, Joodse, levensbeschouwing.

In het eerste deel behandelt hij het Oude Testament en plaatst hij enige vraagtekens bij het leven van Jezus. Centraal in die bespreking staat het ‘Sinaï-convenant’: de tien geboden. Van Praag herkent daarin de eerste formulering van universele menselijke waarden: vrijheid, respect, gelijke rechten voor ieder mens, alsook de persoonlijke en collectieve verantwoordelijkheid om die rechten te realiseren. De auteur benut een apart, stuwend genre, waarin vertelling en commentaar elkaar aflossen en aanvullen. Hij kiest in godsdienstig opzicht een onorthodox perspectief. Juist de paradoxen vindt hij fascinerend, zoals hoe koersveranderingen van de Eeuwige niet altijd spreken van almacht en alwetendheid, maar wel stimuleren tot innerlijke dialoog.

In het tweede deel bespreekt Van Praag het relationele aspect van religiositeit: het godsbeeld als aanspreekpunt voor troost en hoop. Hij is terughoudend tegenover esoterische of mystieke gezichtspunten. Kennis en dialectiek (vragen stellen!) vormen daarentegen zijn instrumentarium.

Het derde deel handelt over Van Praags ervaringen in de Tweede Wereldoorlog. Hij verbleef, tussen zijn twaalfde en vijftiende, in Kamp Barneveld, Westerbork en Theresiënstadt. Het is een verdrietig en kritisch verslag waarin ook zijn levensbeschouwing een plaats krijgt.

Op drie manieren is Net voorbij de rede tóch een boek van een psychiater. Zo passeren er diagnostische inzichten: stemmingswisselingen, paranoïdie en zelfdoding bij koning Saul; de contactgestoorde Simson die leed aan chronische verveling; en worstelde Jezus met twee identiteiten?

In de tweede plaats denkt en redeneert Van Praag als psychiater: fysieke en rationele condities van het bestaan laat hij nergens los. In psychodynamisch en godsdienstpsychologisch opzicht zou hij overigens nog verder hebben kunnen gaan, zoals over het godsbeeld.

In de derde plaats stelt Van Praag humane waarden en morele verantwoordelijkheid centraal in zijn betoog. De psychiatrie bedient zich van een kijk op hoe gedrag al of niet voldoet aan bepaalde normen. Waarden sturen die kijk in ons vak. De inmiddels 85-jarige Van Praag geeft met zijn werk een voorbeeld van een levensbeschouwelijke aanvliegroute, een zelfbevraging, met verbeelding, maar niet zonder de rede.

A. Braam

Twitter Facebook LinkedIn Mail WhatsApp

Editie

Dit artikel is onderdeel van: Editie 2015/8
Uitgave van de Stichting Tijdschrift voor Psychiatrie waarin participeren de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie en de Vlaamse Vereniging voor Psychiatrie.

Over TvP

Over het tijdschrift Redactie Auteursrichtlijnen Colofon
Abonnementen Abonnee worden Adverteren

Contact

Redactiebureau Tijdschrift voor Psychiatrie
drs. S.L. (Lianne) van der Meer
p/a Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie
Postbus 20062
3502 LB Utrecht
Telefoon: 030 899 00 80
info@tijdschriftvoorpsychiatrie.nl

Copyright

Redactie en uitgever zijn niet aansprakelijk voor de inhoud van de onder auteursnaam opgenomen artikelen of van de advertenties. Niets uit dit tijdschrift mag openbaar worden gemaakt door middel van druk, microfilm of op welke wijze ook, zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

© copyright 2022 Tijdschrift voor Psychiatrie