Het bespreken van goede boeken is lastig als er op de tekst niet of nauwelijks iets valt aan te merken en maar één advies telt: koop en lees het als je het kunt gebruiken, en vooral: kijk er later nog eens in.

Zo’n boek heeft Gordon met collega’s geschreven over de combinatie van het gebruik van drugs en fysieke aandoeningen. In krap 400 bladzijden geeft het een compleet overzicht van de bevindingen van het onderzoek (gepubliceerd en opgenomen in PubMed) naar somatische comorbiditeit bij misbruik en afhankelijkheid van cocaïne, marihuana (cannabis), opiaten en (geclusterd) hallucinogenen, stimulantia en barbituraten.

De aandacht voor psychiatrische comorbiditeit heeft in epidemiologische studies inmiddels veel aandacht gekregen, minder is dat nog waar het somatische comorbiditeit betreft. De tijdige herkenning van fysieke gezondheidsproblemen bij patiënten met een psychische stoornis heeft nog weinig prioriteit. Gordon wil daarin met dit boek, waar het verslaving betreft, verandering aanbrengen.

Wat bekend is, gezien de vele lacunes toch een overstelpende hoeveelheid data, hebben Gordon en collega’s nauwgezet samengevat (en gerubriceerd naar kracht van bewijs) in een fors aantal tabellen en goed leesbare paragrafen. Het boek bevat een uitgebreid register, wat het in acute situaties raadplegen ervan vergemakkelijkt.

Gordon wijst erop dat het verwaarlozen van eventuele comorbiditeit veelvuldig optreedt, ondanks de schadelijke gevolgen daarvan. Het verergert de prognose en verslechtert de kwaliteit van leven van patiënten. De verwaarlozing is rondweg een kunstfout als patiënten wel in behandeling zijn bij een instelling, maar niet op bijkomende aandoeningen worden onderzocht. Er zijn geen exacte cijfers die de zaak op scherp zetten, maar Gordon schat de omvang van het aantal niet-gesignaleerde gevallen van comorbiditeit hoog in. Hij heeft de indruk (zelf werkzaam in de VS) dat óók in Europa op dit gebied de faciliteiten en de aandacht ontbreken. De toestand is in minder ontwikkelde landen nog ernstiger.

Dit literatuuroverzicht richt de focus op directe verbanden tussen de drug en een fysieke aandoening. Om deze reden is ervan afgezien in te gaan op aandoeningen zoals HIV-infectie of andere besmettelijke ziekten die een gevolg zijn van onhygiënisch gebruik.

Wat ik ook mis, maar dat zou het boek topzwaar hebben gemaakt, is een inkijkje in de pathofysiologische mechanismen waardoor bepaalde drugs leiden tot specifieke gezondheidsschade. Het overzicht beperkte zich tot humane studies die zich hoofdzakelijk richten op het observeren van verbanden.

J. van der Stel