In dit drukke en resultaatgerichte tijdperk lijken sessies met cliënten, toch onze core business, soms veeleer een onderbreking van allerlei hectische werkzaamheden, betoogt de schrijver van de  inleiding van dit boek. Dat bemoeilijkt het opbrengen van een aandachtige, receptieve houding. Niet de therapeutische methode mindfulness (letterlijk: 'oplettendheid') op zich is onderwerp van dit boek, maar de attitude en het effect ervan op de therapeutische relatie, en daarmee op de uitkomsten van psychotherapie. Mindfulness wordt gedefinieerd als 'het vermogen van de therapeut om ware aanwezigheid en diep luisteren te bieden' en o.a. omschreven als een niet-strevende activiteit van accepterend en aandachtig in het hier en nu zijn, aandachtig focussen, een modus van zijn en niet van doen… In het inleidende eerste deel houdt Hick een pleidooi voor een meer door attitude dan door techniek gedreven benadering. Dit fungeert als aanzet voor Lambert, die de attitude van mindfulness verbindt met de gemeenschappelijke factoren en het bewezen aandeel daarvan in de werkzaamheid van psychotherapie. In het centrale theoretische deel werken verschillende auteurs onder de titel therapeutic presence de vier boeddhistische kernelementen liefde, compassie, vreugde en gelijkmoedigheid uit. Deze worden besproken in samenhang met het westerse gedachtegoed over narcisme en het zelf, en met het begrip 'empathie'. In het derde deel bespreekt men de bruikbaarheid van mindfulness in behandelprogramma's vanuit gedragstherapeutisch, psychodynamisch en systeemtheoretisch referentiekader. Het laatste deel handelt over het aanleren van technieken aan behandelaars en cliënten. Interessant is hoe de auteurs eeuwenoude oosterse wijsheden verbinden met een hedendaagse, evidence-based visie op psychotherapeutische processen. Enerzijds verdient dit bij mijn weten niet eerder zo benaderde thema meer aandacht dan 240 pagina's kunnen bieden, anderzijds zijn een paar hoofdstukken wat wollig en contrasteren daarin met de kernhoofdstukken die zeer lezenswaard zijn en meer ruimte hadden verdiend. Al lezend, moest ik denken aan het werk van Daniel Stern en aan bestaande ideeën over empathie als een positieve vorm van projectieve identificatie. Het boek is opgezet op niet-polemiserende en goed onderbouwde wijze. Dit versterkt de boodschap dat het effect van psychotherapie in belangrijke mate bepaald wordt door de attitude van de therapeut. Het blijkt lastiger om deze attitude te beïnvloeden dan om technieken aan te leren. Dit is een punt van aandacht en zou sommigen op het idee kunnen brengen mindfulness als ervaring aan te bieden in de opleiding.

P.M.F.J.J. Knapen