achtergrond   De dwangstoornis of obsessieve compulsieve stoornis komt bij kinderen en adolescenten relatief weinig voor. De stoornis kan echter zeer invaliderend zijn, met invloed op alle gebieden van het functioneren en op het gezinsleven.
doel   Een overzicht geven van de belangrijkste onderzoeksbevindingen van de laatste jaren op het gebied van etiologie, verklaring en behandeling van de dwangstoornis bij kinderen en adolescenten. Er is weinig onderzoek hierover, maar de uitkomsten zijn relevant voor clinici.
methode   Voor de samenstelling van dit artikel is gebruikgemaakt van de databases van PubMed (1995-2004), PsychLit, en de Cochrane Library.
resultaten   De dwangstoornis komt voor bij 0,06% tot 2% van de kinderen tot 18 jaar. Familiaire factoren en erfelijkheid spelen een belangrijke rol bij het ontstaan. De psychologische en biologische verklaringsmodellen zijn bij kinderen nog weinig onderzocht. Net als bij volwassenen is bij kinderen hyperactiviteit in het cortico-striatale-thalame circuit vastgesteld. De evidence-based behandeling is cognitieve gedragstherapie, al dan niet in combinatie met medicatie (selectieve serotonineheropnameremmers of clomipramine). Met cognitieve gedragstherapie wordt een gemiddelde verbetering van ongeveer 60% bereikt. Selectieve serotonineheropnameremmers hebben ten opzichte van placebo een weliswaar significant, maar gering effect. De combinatie van cognitieve gedragstherapie en selectieve serotonineheropnameremmers heeft een gering, maar significant groter effect dan cognitieve gedragstherapie. Er is een vrij groot aantal non-responders (15-40%).
conclusie   Cognitieve gedragstherapie en farmacotherapie (zoals selectieve serotonineheropnameremmers) zijn effectieve behandelmethoden voor de obsessieve compulsieve stoornis bij kinderen en adolescenten. Onderzoek naar de behandeling van non-responders is gewenst. Onderzoek naar verklaringsmodellen is van belang voor het ontwikkelen van effectievere behandelmethoden, maar heeft vooralsnog weinig bruikbare informatie opgeleverd.