Een heel boek gewijd aan tolken in de ggz bestond er tot op heden niet. Deze bundel voorziet in deze leemte.

De zestien bijdragen bestrijken vrijwel de hele breedte van dit thema, variërend van praktische tips en richtlijnen tot theoretische modellen. Alle auteurs schrijven vanuit de Britse context die nogal afwijkt van de Nederlandse. Wij kennen een tolkencentrum met professionele tolken waar gratis een beroep op kan worden gedaan. In Groot-Brittannië moet men een beroep doen op commerciële bureaus of als (ggz-)instelling zelf tolken in dienst nemen. De mogelijke rollen van tolken die in dit boek worden beschreven zijn ook veel uitgebreider dan bij ons. Men onderscheidt de tolk als: (1) vertaler; (2) cultureel intermediair; (3) cultureel consulent; (4) conflictoplosser; (5) vertegenwoordiger van een (taal)gemeenschap; en (6) therapeutisch tweetalig medewerker. In Nederland kennen we (helaas) de tolk vooral als strikte vertaler. Wel verschijnen er de laatste tijd 'interculturele bemiddelaars' die veel meer doen dan louter vertalen - een beroepsgroep die men in België al sinds 1991 kent. In dit boek is het ook opvallend dat er naast bijdragen van hulpverleners ook veel bijdragen geschreven zijn door de tolken zelf. Dit laatste geeft het boek meer diepgang en een verfrissend perspectief.

Overduidelijk wordt dat tolken veel meer is dan louter het vertalen van het gesprek. Illustratief in deze is dat een patiënte na een vrij letterlijke vertaling van het verhaal van de arts weigert om opgenomen te worden, en dat ze, als de tolk de vertaling herhaalt, maar dan meer in de geest van wat de arts bedoelt en rekening houdt met het verklaringsmodel van de patiënte, akkoord gaat met opname.

Een aantal auteurs pleit niet alleen voor een goede opleiding voor tolken die in de ggz actief zijn, maar ook voor het scholen van de hulpverlener in het werken met tolken. Ik denk dat elke hulpverlener van dit laatste inderdaad overtuigd raakt na het lezen van dit boek.

Opvallend is de geringe hoeveelheid empirisch onderzoek naar het werken met tolken. Ook in dit boek is er slechts één bijdrage die gebaseerd is op empirisch materiaal. De overige auteurs baseren hun overwegingen op hun jarenlange ervaring. Ook mis ik specifieke bijdragen over de tolk en het psychiatrisch onderzoek en de tolk in een groep(spsychotherapie).

Desalniettemin is dit boek een must voor elke ggz-professional die regelmatig met tolken werkt.

M.H. Braakman