achtergrond Sinds 2006 is in veel instellingen in de ggz aandacht voor het terugdringen van dwang en drang. Veel van die aandacht is uitgegaan naar de reductie van separaties, terwijl er mogelijk sprake kan zijn van substitutie in andere maatregelen.
doel Het onderzoeken van mogelijke substitutie van separatie door dwangmedicatie.
methoden Bij de evaluatie van dwangreductie-initiatieven is gebruik gemaakt van de Argus-registratie vrijheidsbeperkende maatregelen. In deze registratie wordt naast separatie ook het gebruik van afzondering, time out op de eigen kamer met de deur op slot, fixatie en parenterale dwangmedicatie vastgelegd. Het vastleggen van de verschillende vormen van vrijheidsbeperking maakt het mogelijk te toetsen of de reductie van separatie mogelijk gepaard gaat met een toename van een van de andere maatregelen.
resultaten Een longitudinaal dynamisch cohortonderzoek onder vier instellingen en 40 opname-, long stay, forensische en ouderenafdelingen liet in twee instellingen een duidelijk effect zien waarin de reductie van separaties gepaard ging met een toename in verstrekkingen van dwangmedicatie. De cijfers uit de twee andere instellingen lieten dit effect niet zien, maar binnen die ziekenhuizen was er geen duidelijke reductie in separaties zichtbaar.
conclusie Deze voorlopige bevindingen van een beperkt aantal instellingen die inmiddels voldoende lang met Argus registreren om over een langere tijd de cijfers te evalueren, laten zien dat er indicaties zijn voor substitutie van separatie door dwangmedicatie. Het is van belang deze bevindingen in de komende jaren over meer instellingen te toetsen, mede in het kader van de wet op verplichte zorg.