achtergrond De vraag hoe religie met depressie samenhangt, laat zich vaak in verband brengen met schuldgevoelens en ook met christelijke doctrines over schuld. De resultaten van empirisch onderzoek van Nederlandse bodem over het optreden van schuldgevoelens of zelfkritische cognities bij depressie is niet eenduidig.
doel In de huidige verkennende studie worden enkele godsdienstpsychologische aspecten in beschouwing genomen. Daarbij is de vraag hoe aspecten van het godsbeeld (affectieve percepties over God) samenhangen met schuldgevoelens, zowel onder niet-depressieve ouderen als bij ouderen met aanwijsbare depressieve symptomen. methoden Het betreft een crosssectionele studie in 2005 onder de oudere bevolking in Sassenheim (n = 58; 68-93 jaar), welke is opgezet als een pilotstudie voor de Longitudinal Aging Study Amsterdam. Depressieve symptomen zijn gemeten met de Center for Epidemiologic Studies Depression Scale (ces-d), waaraan één item over schuld is toegevoegd. Het godsbeeld is onderzocht met de Vragenlijst Godsbeeld.
resultaten Bij niet-depressieve ouderen (ces-d < 16; n = 44) hangen schuldgevoelens significant samen met positieve gevoelens naar God (volledig gelijk voor protestanten en roomskatholieken) en een perceptie van God als steunend. Bij depressieve ouderen (ces-d ≥ 16; n = 15) hangen schuldgevoelens juist samen met angstige gevoelens naar God en met de perceptie van God als heersend en straffend. Schuldgevoelens bij depressieven zijn meer uitgesproken aanwezig bij protestanten dan bij rooms-katholieken.
conclusie Bij ouderen lijken schuldgevoelens in de normale situatie een weergave van een als steunend beleefde omgang met God. Bij ouderen met depressieve symptomen blijken schuldgevoelens te getuigen van angstige belevingen naar God. Mogelijk lopen depressogene cognities parallel aan dit meer autoritaire godsbeeld, al dan niet gelijktijdig met een depressieve episode.