achtergrond Uit beloopstudies blijkt dat gedragsmanifestaties op basis van persoonlijkheidsstoornissen kunnen verschillen tussen verschillende cohorten (heterotypische continuïteit). Onduidelijk is om welke gedragingen het precies bij ouderen gaat en welke diagnostische informatiebronnen in de ouderenpsychiatrie het meest geschikt zijn.
doel Inventarisatie van specifieke diagnostische aspecten van persoonlijkheidsstoornissen op latere leeftijd.
methoden Daarvoor is eerst een literatuuronderzoek verricht, gevolgd door een Delphionderzoek onder 35 Nederlandse en Belgische experts op het gebied van persoonlijkheidsstoornissen bij ouderen. Dit multidisciplinaire panel bestaat uit psychiaters, psychologen, psychotherapeuten, geriaters en sociaal-psychiatrisch verpleegkundigen. In vier rondes zijn met behulp van vijfpunts likertschalen gerontologische uitgangspunten aan het genoemde panel voorgelegd. Instemming is geoperationaliseerd als minimaal tweederde van de experts bij een uitgangspunt kiest voor de keuzecategorieën 'eens' of 'volledig eens'. In twee van de vier rondes kwamen diagnostische thema's aan bod.
resultaten De experts stemden in met het construct 'laat ontstane persoonlijkheidsstoornis', wat impliceert dat latent aanwezige persoonlijkheidspathologie pas in de derde of vierde levensfase manifest kan worden. Daarnaast zijn de experts van mening dat het huidige as-II-instrumentarium onvoldoende geschikt is voor ouderen. De Longitudinal, Expert and All Data (lead-standaard; Spitzer 1983) waarbij collaterale informatiebronnen worden gebruikt om te komen tot een consensusdiagnose, is volgens de experts een bruikbare diagnostische procedure bij ouderen.
conclusie Persoonlijkheidsstoornissen op latere leeftijd verschillen diagnostisch gezien op een aantal punten met die in jongere cohorten. Suggesties voor verder onderzoek zijn bijvoorbeeld onderzoek naar de betrouwbaarheid en validiteit van de lead-standaard in de ouderenpsychiatrie en normeringstudies van persoonlijkheidsvragenlijsten voor ouderen in de ggz- en verzorgingshuis- en -verpleeghuissector.