achtergrond Clozapine wordt vooral gebruikt bij therapieresistente schizofrenie en bij psychotische verschijnselen bij de ziekte van Parkinson. De meest bekende maar zeldzame bijwerking is agranulocytose. Andere, meer frequent optredende bijwerkingen zijn: hypnosedatie, insulten, hypersalivatie, stoornissen in de darmperistaltiek, gewichtstoename en metabool syndroom. Clozapine heeft een smal therapeutisch venster, waarbij de plasmaconcentratie een therapeutische drempel van 350 μg/l heeft en hogere spiegels zijn geassocieerd met meer bijwerkingen. Van ontstekingsprocessen is gerapporteerd dat die een sterke verhoging van de clozapinespiegels kunnen veroorzaken.
doel Aandacht vestigen op het risico van toxische clozapinespiegels bij ontstekingsprocessen.
methoden Illustratie van het onderwerp door middel van casuïstiek met aandacht voor klinische presentatie. Literatuuronderzoek naar toxische clozapinespiegels door ontstekingsprocessen en mogelijke pathofysiologische mechanismen.
resultaten Casuïstiek: Twee patiënten ontwikkelden een clozapine-intoxicatie, door respectievelijk een galsteenileus en een pneumonie. Een opname in het algemeen ziekenhuis was voor beide patiënten noodzakelijk. Patiënt A was delirant, had geen koorts en slechts een lichte tachycardie. Patiënt B was gesedeerd, had geen tachycardie, wel een milde hypotensie en temperatuurverhoging pas op de dag van opname. Bij beiden was het crp sterk verhoogd. Beide patiënten herstelden binnen enkele dagen na behandeling van het somatisch lijden. Literatuur: Een beperkt aantal gevalsbeschrijvingen is gepubliceerd. Diverse mechanismen zijn als verklaring voor toxische clozapinespiegels bij ontsteking genoemd, onder andere interactie met antibiotica en plotseling stoppen met roken. De hoofdrol wordt echter waarschijnlijk gespeeld door ontstekingsmediatoren als il-1- alfa en tnf-alfa, die de cytochroom-P450-enzymen 1A2 en 3A4 remmen, die verantwoordelijk zijn voor de afbraak van clozapine. Bij vermoeden van een clozapine-intoxicatie verdienen spoedbepaling van de plasmaspiegel en halvering van de dosering van clozapine aanbeveling.
conclusie Ontstekingsprocessen, waaronder infecties, kunnen toxische clozapinespiegels veroorzaken. De klinische verschijnselen daarvan kunnen aspecifiek verlopen. Het onderliggend mechanisme verloopt via remming van cytochroom-P450-enzymen.