achtergrond Onderzoek suggereert dat afwijkingen in de hpa- of hypothalamohypofyse- bijnieras een rol spelen bij depressie, die zich bijvoorbeeld uiten in verhoogde cortisolniveaus na ontwaken en in de avond. Gevonden effecten zijn echter klein en andere studies vinden tegenovergestelde of geen associaties. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat het gebruikte dsm-iv-depressiefenotype te heterogeen is, waardoor kleine, symptoomspecifieke endocriene effecten niet consistent gedetecteerd kunnen worden. Daarnaast suggereert de hoge comorbiditeit van angst en depressie dat een exclusieve focus op één diagnose slechts een beperkt inzicht geeft in de veelzijdige rol van de hpa-as.
doel De hpa-as zou daarom beter kunnen worden onderzocht met symptoomdimensies als fenotype, waarbij per specifiek symptoomdomein de ernst op een continue schaal wordt uitgedrukt. Zulke dimensies zijn specifieker, maar tevens continu waardoor de statistische power hoger is en ook non-lineaire associaties tussen de ernst van symptomen en de hpa-as kunnen worden onderzocht.
methoden Om die redenen onderzochten we de associatie tussen speekselcortisol en de dimensies van het tripartiete model: general distress (gd), anhedonic depression (ad) en anxious arousal (aa). We gebruikten data van 1809 deelnemers in de Nederlandse Studie naar Depressie en Angst (nesda) waarbij speekselcortisol was verzameld waarmee een cortisolochtendcurve en -avondwaarde werd vastgesteld. Voor elke dimensie werd de associatie met deze cortisolmaten onderzocht door middel van multivariate regressiemodellen.
resultaten De resultaten van deze analyses lieten zien dat zowel de gd- als addimensie waren geassocieerd met de ochtendcurve. Deze associaties waren non-lineair en bleven statistisch significant na statistisch corrigeren voor covariaten en dsm-iv-diagnoses. De ochtendcurve nam eerst toe met de ernst op de gd- en ad-dimensie maar daalde weer met verder toenemende ernst.
conclusie Deze afname met hoge ernst zou kunnen komen door habituatie/deactivatie van de hpa-as als reactie op langdurige, ernstige symptomatologie. De toegevoegde waarde van dimensies wordt door deze resultaten onderstreept.