achtergrond Behandeling met psychofarmaca uit verschillende groepen gaat vaak gepaard met gewichtstoename, dislipidemie, hyperglykemie en hypertensie. Deze combinatie wordt aangeduid met de term 'metabool syndroom' en is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van cardiovasculaire aandoeningen en diabetes mellitus type 2. Atypische antipsychotica, met name clozapine en olanzapine, beïnvloeden deze metabole parameters. In diverse onderzoeken die gebruikmaken van de definities uit de Third Adult Treatment Panel (atp-iii) of the National Cholesterol Education Program wordt een hoge prevalentie gevonden van het metabool syndroom bij patiënten die atypische antipsychotica gebruiken.
doel Bevorderen van kwaliteit van zorg ter voorkoming van een metabool syndroom.
methoden Alle patiënten opgenomen binnen de langdurige zorg die voldoen aan de dsm-iv-criteria voor psychotische stoornis en die behandeld worden met clozapine, werden in kaart gebracht aan de hand van de atp-iii-criteria. Het betrof in totaal 96 patiënten van wie 34 moesten worden geëxcludeerd omdat zij weigerden aan het onderzoek deel te nemen (n = 23) of niet voldeden aan de dsm-criteria (n = 11). Geëvalueerd werden 62 patiënten (46 man, 16 vrouw; 49 ± 14,2 jaar; duur behandeling: 9,2 jaar; dosis: 313,5 mg). Naast de metabole parameters werden comedicatie, nicotine- en alcoholgebruik geregistreerd.
resultaten Bij 60% van de patiënten werd het metabool syndroom vastgesteld, frequenter bij vrouwen (92%: dislipidemie; 43%: obesitas; 36%: hypertensie; 18%: verhoogde nuchtere glucose en 18%: diabetes mellitus type 2). Geen verband werd gevonden tussen de aanwezigheid van het metabool syndroom en behandelduur. Opvallend was verder dat een aanzienlijk percentage van de patiënten een belaste familieanamnese heeft met diabetes mellitus en cardiovasculaire aandoeningen.
conclusie Het metabool syndroom wordt vaak gevonden bij psychotische patiënten die langdurig behandeld worden met clozapine. Niet alleen de behandelend psychiater maar ook de apotheker moeten een signalerende rol vervullen bij de screening op metabole complicaties. Leefstijladviezen zijn een belangrijk aanknopingspunt in de preventie ervan.