achtergrond Mangaan is essentieel voor een normale ontwikkeling van diverse orgaansystemen en is normaliter vooral aanwezig in de substantia nigra en het striatum. Chronische blootstelling leidt aanvankelijk tot hoofdpijn, vermoeidheid, prikkelbaarheid en slaapstoornissen. Later openbaren zich neurotoxische effecten zoals parkinsonisme, stemmingslabiliteit en vijandigheid. Mangaan heeft ook een toxische invloed op het cardiovasculair systeem (hypertensie) en op de leverfunctie en leidt bij mannen tot verminderde fertiliteit. Mangaanintoxicatie wordt vooral gezien bij mijnwerkers en lassers.
doel Hernieuwde aandacht voor de relatie tussen mangaanintoxicatie en psychopathologie.
methoden Een gevalsbeschrijving en bijbehorend literatuuronderzoek.
resultaten Een 49-jarige man, van beroep lasser, werd verwezen in verband met een acute paranoïde psychose bij een blanco psychiatrische voorgeschiedenis. Patiënt was al langere tijd bekend met lichte hypertensie. Uit de heteroanamnese bleek dat hij, in vergelijking tot voorheen, een gedeprimeerde grondstemming had en een negatieve attitude jegens anderen. Voorts ondervond hij minder plezier in activiteiten en zou hij psychomotorisch vertraagd zijn. Bij psychiatrisch onderzoek was er sprake van paranoïde waanbeleving, geremde motoriek, matte stemming, bemoeilijkte contactname en vlak affect. mri van de hersenen toonde beiderzijdse hyperintense globus pallidus. De mangaanbloedspiegel bedroeg 31 nmol/l (referentiegebied: 7-20 nmol/l). Behandeling met risperidon (2 mg per dag) gaf binnen enkele weken volledige remissie van de psychotische symptomen en de dosering werd verlaagd naar 1 mg per dag. In de zes maanden na het debuut van de klachten ontwikkelde zich een evident apathiesyndroom gekenmerkt door een traag en afwijzend reactiepatroon, matte stemming, asthenie en vervlakt affect. Neuropsychologisch onderzoek leverde een totaal iq op van 67, zeer traag werktempo, mentale inflexibiliteit en stoornissen in aandacht, geheugen en executief functioneren. De diagnose luidde: apathiesyndroom ten gevolge van langdurige blootstelling aan mangaan.
conclusie Het subacuut optreden van psychopathologie op latere leeftijd bij personen met een blanco voorgeschiedenis kan duiden op een zeldzame beroepsgerelateerde ziekte.