achtergrond Het laatste decennium zijn verschillende nieuwe atypische antipsychotica beschikbaar gekomen zoals risperidon, olanzapine, quetiapine en aripiprazol. Met uitzondering van aripiprazol kunnen deze preparaten aanleiding geven tot het ontwikkelen van een metabool syndroom, een bevinding die met name duidelijk is geworden uit onderzoeksprojecten in de jaren na de introductie. Al deze atypische antipsychotica kunnen daarnaast motorische nevenwerkingen induceren. De meest bekende bijwerkingen van aripiprazol zijn agitatie, slapeloosheid, angst en acathisie. Gevalsbeschrijvingen suggereren dat behandeling met aripiprazol soms gepaard kan gaan met suïcidaliteit ofschoon een causale relatie niet is aangetoond.
doel Tijdige onderkenning van acathisie en de mogelijke relatie met suïcidaliteit tijdens behandeling met aripiprazol.
methoden Een gevalsbeschrijving en bijbehorend literatuuroverzicht.
resultaten Een 28-jarige patiënt werd opgenomen wegens stemmingsklachten, betrekkingsideeën en impulsdoorbraken (gokken). Zijn voorgeschiedenis vermeldde kortdurende periodes met suïcidaliteit, voor het laatst drie jaar geleden. De waarschijnlijkheidsdiagnose werd bepaald op een psychose van het schizofrene type met als differentiaaldiagnose een bipolair affectieve stoornis. Achtereenvolgens werden behandelingen ingesteld met een (atypisch) antipsychoticum, antidepressiva en lithium, echter alle zonder duidelijk resultaat. Besloten werd tot een behandeling met aripiprazol (eenmaal daags 15 mg). Binnen zes weken ontwikkelde patiënt klachten over acathisie, emotionele vervlakking, gedeprimeerdheid, initiatiefverlies en suïcidale ideatie. Hij ondernam een tweetal suïcidepogingen. Aripiprazol werd gestaakt en binnen enkele dagen verdwenen zowel de emotionele en motorische nevenwerkingen als de suïcidaliteit.
conclusie Deze gevalsbeschrijving suggereert een mogelijk verband tussen het gebruik van aripiprazol en het optreden van suïcidaliteit temeer daar deze volledig verdween kort na het staken van dit antipsychoticum. Soortgelijke bevindingen zijn eerder gemeld. De clinicus kan niet varen op de resultaten van gepoolde patiëntenstudies omdat zowel toename als afname van suïcidaliteit waarschijnlijk kunnen voorkomen.