achtergrond Een 80-jarige man werd bij de crisisdienst aangemeld met een maniforme decompensatie. Recentelijk was hij wegens een pneumonie behandeld met 30 mg dexamethason. Twintig jaar geleden had hij een eerste manie plus depressie na een herpeszosterinfectie. De patiënt herstelde en bleef klachtenvrij tot aan de huidige episode.
doel Literatuuronderzoek naar de prevalentie van manie bij corticosteroïdbehandeling en mogelijke onderliggende pathofysiologische mechanismen.
methoden Medline-search met key words: manie, bipolaire stoornis, glucocorticoïdbehandeling, dexamethason, suprachiasmatische kern (scn), biologische klok, klokgenen en polymorfismen.
resultaten In de literatuur worden percentages genoemd variërend van 26% (manische decompensaties) tot 66% (hypomanieën). Centrale dopaminerge neuronen produceren mede onder invloed van glucocorticoïden, de biologische klok (scn) en klokgenen dopamine. Glucocorticoïden kunnen klokgenen reguleren dan wel dysreguleren terwijl specifieke mutaties van klokgenen kunnen leiden tot (stressgerelateerde) leeftijdsafhankelijke maniforme psychose. Gegeven de mogelijkheid van een dergelijke subklinische genetische bipolaire kwetsbaarheid kan de lichamelijke stress (longontsteking; verslechterde slaap), met daarbovenop glucocorticoïdbehandeling (dexamethason) bij onze patiënt hebben geleid tot een versterkte centrale dopamineaanmaak met een maniforme psychose als gevolg. Snelle afbouw van de dexamethason en antipsychotische behandeling met 2 mg risperdal deed de psychose bij deze patiënt vlot verbleken.
conclusie Het is aan te bevelen om bij aanvang van een behandeling met corticosteroïden te informeren naar eerdere manieën en te waarschuwen voor een maniforme stoornis als bijwerking.