achtergrond Recent zagen we verscheidene volwassen patiënten, die zowel een antipsychoticum als een psychostimulans zoals methylfenidaat gebruikten. De indicaties hiervoor waren respectievelijk schizofrenie en aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (adhd). Antipsychotica blokkeren de postsynaptische dopaminereceptoren, terwijl stimulantia de dopamine in de synapsspleet verhogen. Theoretisch is het combineren van deze twee middelen te vergelijken met remmen en gas geven tegelijk.
doel Nagaan of het combineren van antipsychotica en stimulantia zinvol is uit oogpunt van werking en bijwerking bij patiënten die een verhoogd risico hebben om psychotisch te worden.
methoden Illustratie van de vraagstelling door middel van een casusbeschrijving. Een enquête onder psychiaters van onze instelling, waarin gevraagd werd naar ervaringen met de combinatie van antipsychotica en stimulantia bij dezelfde patiënt. Literatuuronderzoek naar deze combinatie.
resultaten De patiënt is een 32-jarige man, sinds 2004 bekend met schizofrenie en verslavingsproblematiek. Hij werd en wordt succesvol behandeld met olanzapine. In 2008 werd de (neven)diagnose adhd gesteld. Patiënt werd ingesteld op methylfenidaat met vertraagde afgifte. De adhd-klachten namen af, terwijl de psychose niet verergerde. Ongeveer de helft van de psychiaters die reageerden op de enquête en vrijwel alle kinder- en jeugdpsychiaters hebben ervaring met de combinatie van antipsychotica en stimulantia. Hun ervaringen zijn globaal positief, al plaatsten sommige respondenten vraagtekens bij het gebruik van deze combinatie vanwege het tegengestelde effect op receptorniveau. In de weinige literatuurgegevens troffen we geen beschrijving van verergering van psychose door stimulantia bij stabiel op antipsychotica ingestelde patiënten. Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat de combinatie vooral in de kinderen jeugdpsychiatrie regelmatig wordt voorgeschreven.
conclusie De combinatie van antipsychotica en stimulantia wordt, hoewel theoretisch op receptorniveau tegenstrijdig, waarschijnlijk regelmatig toegepast. Verergering van psychose door stimulantia hebben wij in onze casus niet gezien en wordt in de enquête door de respondenten niet teruggemeld. De literatuur over dit onderwerp is relatief beperkt. Wij vonden geen aanwijzingen dat het combineren van antipsychotica en stimulantia gecontraïndiceerd is.