achtergrond Er bestaat enige variatie in risicofactoren en symptomen van psychose ten gevolge van leeftijd van ontstaan. Weinig is daarentegen bekend over verschillen in beloop. Bovendien bestaat onduidelijkheid of verschillen het gevolg zijn van sekseverschillen.

doel Deze studie onderzoekt beloop en 5-jaarsuitkomst van een eerste psychose als functie van sekse en ontstaansleeftijd.

methoden Patiënten (n = 379) met een eerste psychose (schizofrenie, schizofreniform, waanstoornis, psychotische stoornis nao, bipolaire psychose en psychotische depressie) werden gevolgd over vijf jaar. Leeftijdsgroepen werden gegenereerd met admixtureanalyse. Verschillen tussen groepen in psychiatrische stoornissen, beloop en klinische uitkomst werden getoetst met univariate- regressieanalysen gecorrigeerd voor geslacht en type psychose.

resultaten In vergelijking met vroeg ontstane psychose (leeftijd: 14-41 jaar) werd laat ontstane psychose (leeftijd: 42-64 jaar) gekenmerkt door een geringer risico op symptomen van Schneider (oddsratio (or): 0,46; p = 0,002), negatieve symptomen (or: 0,30; p = 0,001), functionele achteruitgang (or: 0,51; p = 0,009) en kortere duur van formele denkstoornissen (ß = -0,19, df = 2; p < 0,001) en opnameduur (ß = -0,12; df = 2; p = 0,022). Zeer laat ontstane psychosen (leeftijd: 65-89 jaar) werden bovendien gekenmerkt door minder ernstige wanen (or: 0,38; p = 0,002) en hallucinaties (or = 0,45; p = 0,021), langere episodes met actieve symptomen (ß = 0,14; df = 2; p < 0,001) en minder kans op remissie (or: 0,43; p = 0,008). Geen verschillen werden gevonden in beloopvorm (or: 1,38; p = 0,351) en duur van wanen (ß = -0,01; p = 0,805) en hallucinaties (ß = -0,06; p = 0,223). Effecten waren onafhankelijk van geslacht en type psychose.

conclusie Leeftijd van ontstaan heeft een pathoplastisch effect op het beloop, onafhankelijk van geslacht. Laat ontstane psychose vertoont enige overeenkomsten met psychose bij jongeren, waarbij zeer laat ontstane psychose als een groep apart moet worden beschouwd.