Professor Arthur Kleinman, een autoriteit op het gebied van de antropologie en de transculturele psychiatrie, gaf op 11 januari 2005 een opvallende Trimboslezing. Zijn standpunten zijn terug te vinden in onderhavig boekje, verzorgd uitgegeven door het Trimbos-instituut. In zijn inleiding verzet hij zich tegen stereotiepe opvattingen van cultuur als een gesloten samenleving. Hij opteert voor een procesmatige visie die recht doet aan de verscheidenheid en diversificatie die in culturele betekenissen vervat zitten. In zes stappen houdt hij een pleidooi om de culturele wereld van de patiënt (én de hulpverlener) systematisch in de klinische praktijk te integreren. De eerste stap is een respectvol vragen naar de etnische identiteit van die bepaalde patiënt. Enerzijds is dit de basis van elke therapeutische relatie, namelijk de aandacht voor de eigenheid van de ander, anderzijds is dit geen sinecure in deze tijden van globalisering. Stap twee tracht te doorgronden wat voor de patiënt en zijn familie het belangrijkste is. Zo kan onderhuids levend stigmatiserend denken over een psychische stoornis uitgesproken worden. In de derde stap verwijst hij naar zijn methode (Explanatory Model) om opvattingen over ziekzijn, over oorzaken ervan en dergelijke, in het gesprek te brengen. Zijn standpunt over compliance sluit erop aan en is een ware remedie tegen de tendens om 'onze' theorie aan de patiënt op te leggen. Stap vier behandelt het belang van de culturele bepaaldheid van stressoren en sociale ondersteuning. De vijfde stap belicht de culturele invloed op de klinische relatie én het inherente risico op 'institutioneel racisme'. Statistieken te over, zegt hij, waaruit blijkt dat minderheden het minder goed stellen in ziekenhuizen! De zesde stap is een zelfkritische reflectie. De culturele benadering kan ook zijn 'bijwerkingen' hebben. Zo verwijst hij naar het feit dat deze specifieke navraging door de patiënt en zijn familie als intrusief kan beleefd worden. Hij pleit ervoor om deze met fijngevoeligheid en respect uit te voeren. Ook erkent hij dat er te weinig wetenschappelijk onderzoek naar deze vorm van hulpverlening wordt gedaan. Dit boekje is het lezen meer dan waard, het is een echte eye-opener.

M. Calmeyn