Held zonder geweld is een gedetailleerde handleiding voor professionals die te maken hebben met agressieve en/of gewelddadige cliënten. Het betreft een behandeling van achttien bijeenkomsten die toegepast kan worden bij agressieve leerlingen in het voortgezet onderwijs, daders van huiselijk geweld en delinquenten met geweldsdelicten. De toepassing bij patiënten in de geestelijke gezondheidszorg, de verslavingszorg of de forensische psychiatrie vereist een gedegen kennis van psychopathologie en van cognitief-gedragstherapeutische methoden. Agressie lijkt tegenwoordig voor de dader meer positieve dan negatieve gevolgen te hebben, zoals het verkrijgen van aanzien en respect in de eigen subgroep. Al jaren is bekend dat eerder agessief gedrag de beste voorspeller is voor verdere agressieve uitingen. Ook blijkt bij de veroordelingen van geweldsdelinquenten dat ze zowel habitueel als excessief gebruikmaken van geweld. Geweld lijkt eerder een communicatiemiddel om status en identiteit te verkrijgen, dan een incidentele, situatieve ontsporing.

Dit boek wordt aangekondigd als een praktische handleiding, en dat is het ook. Het gaat over een behandeling van vijftien wekelijkse bijeenkomsten en drie terugkombijeenkomsten met als doel gedragsverandering. Deze cognitieve gedragstherapie kan zowel intramuraal als poliklinisch worden gegeven. Naar de auteurs opmerken, verdient een verplicht kader de voorkeur om de kans van wegblijven zo klein mogelijk te maken. Het werkboek is overzichtelijk ingedeeld in richtlijnen voor gebruikers, de ontwikkeling, de praktijk en wetenschappelijk onderzoek, en de achtergronden van het ontstaan. De behandeling is gebaseerd op de Aggression Replacement Training van Goldstein, bestaande uit de onderdelen Anger Control Training, Skill Streaming (socialevaardigheidstraining) en Moral Reasoning Training over morele dilemma's en hoe rekening te houden met de rechten van anderen. Na doelgroepen, opzet en werkwijze wordt kort ingegaan op de manier waarop de behandelingsvorm kan worden aangepast aan de doelgroep. Dit is gezien het belang van de 'responsivity' bij cliënten om een uiteindelijk succes van de behandelingsvorm te verkrijgen, een belangrijke paragraaf. De volgende hoofdstukken zijn letterlijke beschrijvingen van de verschillende groepsbijeenkomsten. Dit werkboek onderscheidt zich in positieve zin doordat de praktijkoefeningen integraal zijn opgenomen in de scoringslijsten. De probleemsituaties zijn herkenbaar; de wijze van beantwoorden is aan de hand van basale vragen, deels vast (ja/nee/geen mening), deels open om de eigen gedachtegang te ordenen. Deel drie van het boek bevat bijlagen over psycho-educatieve onderwerpen, zoals 'wat is observeren', 'wat is woede' en 'wat is zelfwaardering'. De bijlagen zijn ervoor bedoeld de deelnemers aan de behandeling duidelijkheid te geven. Held zonder geweld is een uitstekend oefenboek dat helder en op ondersteunende wijze een handvat biedt voor behandelaars van agressieve jongeren. Overigens is deze handleiding voor volwassen geweldplegers ook goed te gebruiken. De auteurs maken consequent gebruik van het cognitief-gedragstherapeutische kader, wat het boek tot een eenheid maakt. Ook de lezer wordt op positieve wijze aan de hand genomen wanneer die deze psycho- educatieve cursus wil geven. In de laatste twee bijlagen komt de academische instelling van de auteurs nog eens duidelijk naar voren. Hierin worden meetinstrumenten voor evaluatie, de betreffende literatuur en de indicaties en contra-indicaties vermeld.

Kortom, een zeer geschikt boek voor allen die omgaan met geweldplegers, of deze nu de verantwoordelijkheid bij zichzelf leggen of die naar anderen toeschuiven

H.J.C. van Marle