Niet alleen dialectische cognitieve psychotherapie, psychoanalytische transference-focused psychotherapie, cognitieve schemagerichte en psychodynamische vormen van interpersoonlijke psychotherapie, ook de mentalization-based behandeling (mbt) is aantoonbaar effectief bij de behandeling van patiënten met een borderline persoonlijkheidsstoornis. De effectiviteit is afgeleid uit de afname van (her)opnames, medicatiegebruik en parasuïcidaal gedrag. Gemeenschappelijk aan deze behandelvormen is het belang van de therapeutische relatie in een betrouwbare, stabiele en consistente behandelingscontext. Volgens Bateman en Fonagy bieden de genoemde therapieën een interactionele matrix voor corrigerende hechtingservaringen, waardoor het leren mentaliseren tot stand kan komen. In hun uitgebreid gedocumenteerde, helder geschreven boek presenteren deze auteurs hun behandelingsvisie ten behoeve van behandelaars met psychiatrische ervaring en enige affiniteit met psychoanalytische werkwijzen. Het boek heeft drie delen. Wie bekend is met de recente literatuur over de nosologie, de epidemiologie, de psychosociale etiologie en de huidige stand van zaken van de empirisch ondersteunde effectieve psychotherapeutische en medicamenteuze behandeling bij de borderline persoonlijkheidsstoornis kan het eerste deel (de eerste twee hoofdstukken) overslaan. In het tweede deel wordt een interessante synthese als ontwikkelingsmodel beschreven, waarbij de focus ligt op attachment en een reeks van neurocognitieve mechanismen, die onder invloed van extreme negatieve omgevingsinvloeden primitieve vormen van subjectiviteit creëren. Gecombineerd met de basale desorganisatie van de zelfstructuur worden zo vele facetten van het functioneren van de borderline persoonlijkheid verklaarbaar. De theoretische visie van de auteurs wordt daarna afgezet tegen die van de eerder vermelde behandelmethoden. Door het bevorderen van mentaliseren centraal te stellen als behandeldoel, zouden de verschillende effectieve benaderingen verenigd en verbeterd worden. Tot slot wordt eerst Batemans werksetting beschreven. Als integrerend kader waarbinnen mentaliseren kan worden bewerkstelligd, komen vervolgens de praktische, algemeen erkende behandelrichtlijnen van de American Psychiatric Association voor deze doelgroep aan bod. Daarna wordt het in het hier en nu omgaan met overdracht als kern van mbt omschreven. Tot slot volgen de specifieke mbt-interventies voor groepstherapie en individuele therapie. Met als einddoel het identificeren en constructief uiten van gevoelens, de ontwikkeling van een stabiel en coherent zelfbeeld en het leren aangaan van veilige relaties. Het boek wordt afgesloten met aanbevelingen voor het stapsgewijs implementeren van de mbtprincipes in de werksetting van de lezer. Ik vind dit boek, met zijn brede scope, een aanrader voor collega's die in teamverband dagelijks met deze doelgroep in en aan de slag zijn.

 

 

J.A. Snijders