In opdracht van de Stichting Psychotechniek heeft emeritus hoogleraar persoonlijkheidsleer en psychodiagnostiek aan de Katholieke Universiteit Brabant, P. Hettema, een beknopt, maar helder geschreven overzicht van de persoonlijkheidstheorieën en de stand van zaken met betrekking tot het empirisch onderzoek in deze gepubliceerd.

Hettema beschrijft het biosociale multilevel model dat is opgesteld zoals dat vaker zou moeten gebeuren: na een discussie tussen experts uit uiteenlopende landen over de diverse aspecten van de persoonlijkheidsleer. Zuckerman heeft begin jaren negentig dit model opgeschreven in de vorm van zeven niveaus, als schildpadden bovenop elkaar. Onder treffen we de genetica, dan de neurologie, de biochemie, de fysiologie, het conditioneren, het sociaal gedrag en tot slot de trekken. Elk niveau wordt door Hettema op begrijpelijke wijze toegelicht. Vervolgens gaat hij in op de persoonlijkheid in ontwikkeling: depressie, intelligentie, criminaliteit en competentie passeren de revue. Hij bespreekt de persoon in relatie tot het werk, en de diagnostische perspectieven die hierop aansluiten.

Zijn bespreking van het biosociale model is glashelder en ook toegankelijk voor niet-psychologen. Zijn uitweidingen over vooral depressie (psychotherapie) en intelligentie behoren niet tot de sterkste kanten van het boek. Hettema is als interactionist het beste op dreef wanneer hij over de relatie van de persoon tot zijn werk schrijft. Bij de diagnostische perspectieven lijkt hij wat veel te preken voor eigen parochie en negeert hij erg veel ander werk en andere richtingen. In het biosociale model mis ik persoonlijk de psychologische vormgeving van bewuste en onbewuste conflicten waarmee mensen in de ogen van de behandelend klinisch psycholoog veelvuldig worstelen.

Als beknopt overzicht is dit boek een absolute aanrader.

J.J.L. Derksen