In een interview in Medisch Contact vertelde emeritus hoogleraar Leverziekten Solko Schalm: ‘Chronische hepatitis B kan in het overgrote deel van de gevallen effectief worden behandeld. Maar toen ik vijf jaar geleden afscheid nam, stond op de website van het rivm dat voor hepatitis B geen behandeling was. Dan denk ik, wat heb ik in al die jaren gedaan? Publicaties, promoties en richtlijnen verdwijnen in de boekenkast. Het idee dat kennis vanzelf zijn weg vindt, klopt niet.’ (Broersen 2010).

Deze zogenaamde kloof tussen onderzoek en praktijk is voor menigeen die werkzaam is in de gezondheidszorg geen onbekend verschijnsel. Onderzoek laat zien dat evidence-based interventies die effectief zijn gebleken in een gecontroleerde setting, niet zonder meer succesvol vertaald kunnen worden naar de complexe, klinische praktijk. Om deze vertaalslag te faciliteren en te ondersteunen is er een relatief nieuw onderzoeksveld in het leven geroepen: dissemination and implementation research (D&I-research). Disseminatie verwijst naar de overdracht van kennis over evidence-based (be)handelingen of beleid naar een specifieke doelgroep, en implementatie naar het proces waarmee (be)handeling of beleid succesvol in een specifieke setting in praktijk wordt gebracht.

In het gelijknamige boek beschrijven de auteurs in 29 hoofdstukken, onderverdeeld in vier secties, de huidige stand van zaken binnen dit onderzoeksterrein. In de eerste sectie (hoofdstuk 1 en 2) stippen zij het belang aan van D&I-research en geven een overzicht van de centrale vraagstukken binnen dit onderzoeksterrein, zoals: ‘hoe lang duurt het voordat er sprake is van vooruitgang, of wanneer kan deze geobserveerd worden?’. Ook is er een eerste aanzet tot definiëring van de begrippen van D&I-research.

In de tweede sectie (hoofdstuk 3 t/m 12) komen diverse aspecten aan de orde die van belang zijn bij het opzetten van D&I-onderzoek, waaronder ethische kwesties, de te selecteren modellen ter afbakening en specificering van de onderzoeksvraag en de invloed van organisatorische factoren op de implementatie van evidence-based praktijken. Verder volgt er een introductie van systeemdenken, participatieonderzoek en economische evaluatie (de kosteneffectiviteit) en hun toepasbaarheid op D&I-onderzoek.

De derde sectie (hoofdstuk 13 t/m 20) gaat in op de verschillende onderzoeksopzetten en analysetechnieken, en op de uitdagingen wat betreft de kwaliteit van meetinstrumenten en uitkomsten. Ook besteden auteurs afzonderlijk aandacht aan de externe validiteit, de modelgetrouwheid van de evidence-based interventies, en de mate waarin interventies zijn aangepast aan de context (adaptatie).

In de vierde sectie (hoofdstuk 21 t/m 28) bespreken de auteurs D&I-onderzoek in relatie tot specifieke settingen en populaties. Het boek eindigt met een samenvatting (hoofdstuk 29) van de belangrijkste thema’s binnen het D&I-onderzoeksveld. Deze samenvatting vormt een bron van aanbevelingen voor toekomstig onderzoek.

De waarde van dit boek zit in de multidisciplinaire benadering van het onderzoeksveld van D&I, waaruit ook de complexiteit en de weerbarstigheid blijkt van veranderprocessen in de zorg. Uitgangspunt van het boek is dat er verschillende strategieën benut moeten worden om de implementatie van evidence-based behandelingen zo succesvol mogelijk te laten verlopen.

Het boek leest niet als een praktische, stapsgewijze aanpak voor de implementatie van evidence-based praktijken, maar als een haast encyclopedisch en up-to-date overzicht van waar het onderzoeksveld nu staat. In die zin leent het boek zich in het bijzonder goed voor gebruik binnen een onderwijssetting. Ook voor professionals die te maken hebben met implementatieprocessen binnen de zorg is dit boek aan te raden ter verbreding en verdieping van hun huidige kennis van D&I.

Voor mij als onderzoeker binnen een ggz-instelling waarin het streven is om implementatie en evaluatie hand in hand te laten gaan, biedt het boek, vanwege de uit verschillende disciplines ‘geleende’ strategieën en theorieën, nieuwe inzichten over hoe veranderprocessen benaderd en onderzocht kunnen worden.

• Broerse SFM. De kloof tussen kennis en praktijk. Medisch Contact 26 mei 2010.

  
  Oxford,

  Oxford University Press, 2018

  544 pagina’s,

  isbn 978-01-906-8321-4,

  € 69,30

F. Engelsbel, onderzoeker, Heerhugowaard