Het gebeurt niet elke dag: een nieuw boek over de oudste en nog steeds gebruikte biologische behandeling in de psychiatrie: elektroconvulsietherapie (ect), die dit jaar 80 jaar bestaat. Misschien ook de meest controversiële behandeling, met tot op heden uitgesproken voor- en tegenstanders. Sadowsky laat zich niet in één van die kampen vangen. Hij onderzoekt de geschiedenis van ect zoals het hoort: objectief en genuanceerd. Daarbij waarschuwt hij voor de impact van de visie en de overtuiging van de ‘geschiedschrijver’ op wat te boek wordt gesteld. Sadowsky schrijft geen ‘gekleurde’ geschiedenis en zoekt telkens weer de nuance, die ontbreekt in andere historische beschouwingen, zoals in Pushbutton psychiatry (Kneeland & Warren 2002). ‘Listening carefully to patients’ voices means hearing both the gratitude and the protest, sometimes in the same patient’, is Sadowsky’s leidraad.

De auteur beschrijft ‘publicly documented cases’, vaak met een dramatisch negatieve uitkomst, maar ook hier verliest hij niet de wetenschappelijke ernst en nuance. Hij herinnert ons eraan dat ect ook als een disciplinaire eerder dan therapeutische maatregel is gebruikt, vaak in overbevolkte en onderbezette instellingen. Wat er in een film als One flew over the cuckoo’s nest ook aan onwaarheden werd getoond, schrijft hij, er werd niets in beeld gebracht met betrekking tot ect wat niet in een ziekenhuis in de jaren 50 kán gebeurd zijn.

En veel erger. Een gitzwarte bladzijde in de geschiedenis van het gebruik van ect is het ‘psychic driving’ van Ewen Cameron. Deze poogde de persoonlijkheidsstructuur af te breken met een combinatie van extreem hoge doses psychofarmaca, meerdere ect-sessies per dag gedurende een lange periode en langdurig slapen, om nadien de persoonlijkheid door het nachtenlang afspelen van geluidsboodschappen (‘suggestie’) te hervormen. Cameron werd gesponsord door de cia, die met deze techniek amnesie wilde induceren.

De angst voor ect, en de negatieve houding die tot op heden domineert, zijn niet enkel terug te voeren tot vooroordelen, betoogt Sadowsky, maar evenzeer tot ‘a social memory of uses that were fearsome’. ect is nu eenmaal misbruikt en daar betalen we tot vandaag een prijs voor. Aan ons de taak om door gedegen onderzoek en zorgzaam klinisch werk dat collectieve geheugen te wissen. Sadowsky’s boek is een aanrader voor eenieder die het geheugen wil opfrissen en een brede, genuanceerde kijk op (de geschiedenis van) ect wil lezen.

• Kneeland TW, Warren CAB. Pushbutton psychiatry: a history of electroshock in America. Westport: Praeger; 2002.

  
  Routledge,

  New York, 2018

  172 pagina’s,

  isbn 978-11-386-9696-9,

  $ 155,-

P. Sienaert, psychiater, Kortenberg