Dit boek sluit aan bij het inzicht dat voor het slagen van een behandeling binnen de ggz het betrekken van familie, vrienden of andere naasten van de patiënt essentieel is. Een pleidooi in dit tijdschrift voor de herwaardering van de contextuele psychiatrie met een focus op de naastbetrokkenen (van Meekeren & Baars 2016) en de ontwikkelde generieke module over samenwerking en ondersteuning van naasten (Kwaliteitsontwikkeling GGz 2017) zijn hier tevens voorbeelden van.

Dit is een persoonlijk boek. Niet alleen omdat de auteur het geschreven heeft naar aanleiding van een eigen ervaring als naastbetrokkene met de somatische geneeskunde, maar ook omdat er tien interviews met familieleden van psychiatrische patiënten in verwerkt zijn. In deze interviews wordt onder meer schrijnend duidelijk gemaakt waar de hulpverlening steken heeft laten vallen. Het is dan ook niet voor niets dat de auteur in het eerste hoofdstuk getiteld ‘De aanklacht’ schrijft over ‘plaatsvervangende schaamte over de psychiatrie’ en stelt dat de psychiatrische behandeling ‘niet goed genoeg voor patiënten en ook niet goed genoeg voor families’ is.

In drie hoofdstukken wordt beschreven hoe hulpverlening en familie wel goed kunnen samenwerken. In het hoofdstuk ‘Voor de diagnose’ staat kort en bondig beschreven hoe psychiatrische ziekten ontstaan en hoe familie psychiatrische hulp kan zoeken. Waardevolle informatie voor familieleden.

In de daaropvolgende hoofdstukken ‘De diagnostische fase’ en ‘De behandeling en het verloop’ staan aandachtspunten die gebruikt kunnen worden door hulpverleners in de contacten met patiënt en zijn of haar familieleden. Zeer nuttig, maar ook enigszins verwarrend. Enerzijds wordt beschreven dat de hulpverlener een analyse doet, bijvoorbeeld over draagkracht van een systeem of communicatie in een gezin, schijnbaar vanuit zijn of haar rol als expert waarbij de hulpverlener genoeg heeft aan de gegeven informatie om een oordeel als expert te vellen. Anderzijds pleit de auteur voor systemisch werken, waarbij juist het proces van informatie uitwisselen en gezamenlijk bediscussiëren tussen alle betrokkenen nodig is om tot een gezamenlijke uitkomst te komen. De auteur geeft niet expliciet aan dat het hier om verschillende rollen gaat, te weten die van expert en de systemische rol van procesconsulent (van Oenen e.a. 2014). Deze rollen niet onderkennen en benoemen, maakt de uitvoering van systemisch werken complexer.

Kortom, de auteur vraagt in dit boek op indringende wijze terecht aandacht voor het betrekken van naasten bij behandelingen binnen de ggz, maar zou in de uitwerking specifieker kunnen aangeven hoe dat praktisch vorm te geven.

• Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz. Generieke module Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek. Netwerk Kwaliteitsontwikkeling GGz; 2017. www.ggzstandaarden.nl/generieke-modules/samenwerking-en-ondersteuning-naasten-van-mensen-met-psychische-problematiek.
• Meekeren E van, Baars J. Contextuele psychiatrie: Een herwaardering, met focus op naastbetrokkenen. Tijdschr Psychiatr 2016; 58: 301-8.
• Oenen FJ van, van Deursen S, Cornelis J. De rol van de psychiater; medisch, contextueel en persoonsgericht denken en handelen in de psychiatrie. Tijdschr Psychiatr 2014; 56: 728-36.

   

J. Cornelis, psychiater en relatie- en gezinstherapeut, Amsterdam