In de eerste hoofdstukken van dit boek geven de auteurs een helder overzicht van wat dromen betekenen vanuit psychoanalytisch perspectief, met daarbij de recentste opvattingen. De ‘nieuwe benadering’ uit de subtitel gaat vooral over de zogenaamde dromengroepmethode volgens Ullmann. In tegenstelling tot de meer duidende en interpreterende activiteit in een psychoanalytische behandeling gaat het bij de dromengroepmethode om de appreciatie van de droom zoals de auteurs dit noemen, vergelijkbaar met het kijken naar een kunstwerk en nagaan wat het bij je oproept. Na het inbrengen van een droom door een groepslid worden de overwegingen van de groep geïnventariseerd en aan de dromer teruggegeven die daarop reageert, dit alles volgens een strikte werkwijze die een veilige sfeer nastreeft en waakt voor een te gesloten interpretatie. De droom meer als doel dan als middel. Het is jammer dat deze methode slechts met één voorbeeld wordt ondersteund.

Het boek bestaat voor driekwart uit casuïstische beschrijvingen van uiteenlopende dromen, waarmee het een aantrekkelijke introductie is van de rijke verscheidenheid aan betekenissen die de droomwereld kan bieden. Veelal voorzien de auteurs de dromen van vragend commentaar en ze vragen vervolgens indien voorhanden ook de vervolgreactie van de dromer en in een enkel geval van de therapeut. Soms volgt een terugblik van de dromer op de besproken droom na een periode van psychoanalyse. De auteurs hanteren hier, zo lijkt het, een wat vrije variant van de dromengroepmethode.

Juist de voorbeelddromen afkomstig uit een psychoanalytische behandelsetting krijgen meer reliëf omdat deze onderdeel zijn van het intersubjectieve proces tussen therapeut en patiënt en als zodanig worden geïnterpreteerd. Er is een veilige omgeving en de patiënt durft zich in dromen te uiten bij een behandelaar die bekend is met de voorgeschiedenis en sociale context van de dromer. De voorbeelden van losse dromen van onbekenden of verre beroemdheden daarentegen, voegen weinig toe.

Dromen blijven fascineren en bieden, zoals Freud zei, zicht op onze onbewuste binnenwereld. De droom dient als vertrekpunt voor de constructie van betekenis in een beeldend-metaforische taal (p. 30), maar lang niet alle dromen kunnen we begrijpen. De auteurs doen hier recht aan door vooral vragen te stellen en slechts bescheiden te interpreteren. Door de vele voorbeelden is het een prettig leesbaar boek van dromenliefhebbers voor dromenliefhebbers. Voor psychiaters geïnteresseerd in dromen en minder bekend met het psychoanalytische denkkader raad ik de eerder verschenen monografie De droom, verkenning van een grensgebied aan (Hebbrecht 2010).

• Hebbrecht M. De droom, verkenning van een grensgebied. Utrecht: de Tijdstroom; 2010.

  Garant,

  Antwerpen 2017,

  230 pagina’s,

  isbn 978-90-441-3505-3,

  € 29,90

J. Dirkx, psychiater-psychoanalyticus, Utrecht