Bij het recenseren van dit Amerikaanse handboek voor ouderenpsychiatrie ontkom je er niet aan het te vergelijken met het Nederlandse Handboek ouderenpsychiatrie (Van der Mast e.a. 2010). Het boek is bedoeld voor psychiaters en andere professionals in de geestelijke gezondheidszorg, alsmede voor hen die kennis willen opdoen van de ouderenpsychiatrie vanuit een ander specialisme, zoals interne geneeskunde of neurologie. De vraag is natuurlijk of het iets toevoegt aan de bestaande Nederlandstalige literatuur.

Deze vraag kan ik bevestigend beantwoorden, vooral omdat het een prettige aanvulling is op het Handboek ouderenpsychiatrie. De accenten liggen net wat anders en doordat het een zeer recent boek is, zijn de referenties ook actueel.

Het boek is verdeeld in vier delen, waarbij het eerste deel zich richt op een algemene inleiding in de ouderenpsychiatrie, het tweede deel op het onderzoeken van psychiatrische stoornissen op latere leeftijd, het derde deel op de verschillende stoornissen en het vierde deel op behandeling.

In het eerste deel vallen in het hoofdstuk over de demografische gegevens de recente, wereldwijde referenties op. Daarnaast is er een zeer prettig leesbaar hoofdstuk over fysiologische veranderingen bij het ouder worden en de grote geriatrische syndromen geheugenstoornissen, vallen, urine-incontinentie, polyfarmacie en kwetsbaarheid (frailty). Ook is een hoofdstuk geheel gewijd aan genetische aspecten van psychiatrische stoornissen op latere leeftijd, vooral van dementiesyndromen.

Het tweede deel beoogt een leidraad te zijn voor het onderzoek van de oudere patiënt met psychiatrische problemen. Dit is wel erg beknopt weergegeven. Het uitvoeren van een psychiatrisch onderzoek bij een oudere volwassene staat veel uitgebreider beschreven in het Nederlandse handboek. Ook te gebruiken bedside-tests worden slechts beknopt genoemd. In het hoofdstuk over aanvullend onderzoek is het een gemiste kans dat er bij het bespreken van beeldvormend onderzoek geen plaatjes getoond worden. Wel wordt er in het hoofdstuk over neuropsychologisch onderzoek een mooi overzicht gegeven van welke neuropsychologische tests informatie kunnen opleveren over welke stoornissen.

Het derde deel behandelt de verschillende psychiatrische stoornissen, waarbij de indeling van de dsm-5 gevolgd wordt. Het hoofdstuk over angststoornissen is daardoor zeer actueel, met bijvoorbeeld aandacht voor hoarding. Ook wordt er aandacht besteed aan angst om te vallen, die weliswaar geen dsm-geclassificeerde stoornis is, maar met het vervallen van het criterium dat men inzicht moet hebben in de excessiviteit van de angst, kan deze mogelijk wel geclassificeerd gaan worden. Het hoofdstuk over somatoforme stoornissen is wat teleurstellend vergeleken met het hoofdstuk in het Nederlandse handboek, wat betreft zowel bespreken van de etiologie als behandelingsmogelijkheden. Ook in dit deel van het boek liggen de accenten net wat anders; zo is er geen hoofdstuk voor specifieke syndromen met bijvoorbeeld aandacht voor apathie, bewegingsstoornissen door medicijnen of cholinerge deficiëntie, maar wel een apart hoofdstuk over agitatie bij ouderen. In dit hoofdstuk staat een bruikbaar stuk over communicatieve strategieën, maar helaas niets over andere non-farmacologische interventies. Verder verschillen de hoofdstukken qua opzet wat van elkaar: in het hoofdstuk over angststoornissen worden bijvoorbeeld vignetten gebruikt, maar in de andere hoofdstukken niet.

Het laatste deel, over de behandeling, bevat naast hoofdstukken over farmacotherapie, elektroconvulsietherapie en psychotherapie, ook een hoofdstuk over voeding en lichaamsbeweging en een zeer leesbaar hoofdstuk over systeembegeleiding bij dementie.

Natuurlijk is het boek vooral gericht op de situatie in de Verenigde Staten en daardoor minder bruikbaar als het gaat om informatie over patiëntenverenigingen, mantelzorgorganisaties en nationale richtlijnen. Daarvoor blijft het Handboek ouderenpsychiatrie onontbeerlijk. Ik concludeer dat dit een prettig leesbaar boek is met een aantal zeer nuttige hoofdstukken. Het is een goede aanvulling op, maar zeker geen vervanging van, ‘ons eigen’ handboek.

• Mast R van der, Heeren T, Kat M, Stek M, Vandenbulcke M, Verhey F, red. Handboek ouderenpsychiatrie (3de dr.). Utrecht: De Tijdstroom; 2010.

  American Psychiatric Publishing,

  Washington 2015

  823 pagina’s,

  isbn 978-15-856-2484-3,

  $ 177,-

N. Schutter