Op het voorjaarscongres van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie werd de Nederlandse vertaling van de dsm-5 gepresenteerd. Voor het eerst werd de uitgebreide versie van ruim 1200 bladzijden vertaald naar de Nederlandse situatie. Deze gigantische operatie stond onder supervisie van em. prof.dr. Hengeveld. Omdat het een vertaald werk is, wil ik het in deze recensie alleen hebben over de vertaling en het taalgebruik.

In het themanummer van dit tijdschrift wees Hengeveld (2014) er reeds op dat het dsm-systeem enorm veel invloed heeft op het taalgebruik in de psychiatrie. Vooreerst mogen we gelukkig zijn met de vertaalde titel van de dsm-5. Deze luidt nu: Handboek voor de classificatie van psychische stoornissen. Inderdaad, in dit lijvig handboek wordt de classificatie van stoornissen opgesomd en niet de diagnostiek ervan. Dit zou ons moeten behoeden voor het oneigenlijk gebruik van de dsm als diagnostisch instrument.

Enkele andere stoornissen hebben een opmerkelijke vertaling gekregen door de deskundige input van bijna 30 experts uit diverse deelgebieden van de psychiatrie en psychologie. Neem nu bijvoorbeeld het woord ‘dysphoric’. De experts hebben ervoor gekozen om dit woord niet steeds te vertalen in ‘dysfoor’, maar ook met ‘somberheid’. Of neem nu de ‘conduct disorder’. In de vorige editie werd dit vertaald als ‘gedragsstoornis’, terwijl we allen weten dat de jeugdigen die aan deze stoornis lijden meestal erg deviant gedrag vertonen, soms naar het psychopathiforme toe. Hierdoor heeft men gekozen voor de term ‘normoverschrijdend-gedragsstoornis’. Het moge duidelijk zijn dat met deze terminologie de stoornis een diepgaander inhoud heeft dan de eerdere ‘gedragsstoornis’.

Echter. ik heb wel enkele opmerkingen bij bepaalde vertalingen, met name bij het gebruik van een bijvoeglijk naamwoord gekoppeld aan een zelfstandig naamwoord. Waarom is er vaak gekozen voor het gebruik van een koppelteken om beide woorden met elkaar te verbinden? ‘Normoverschrijdend-gedragsstoornis’ en ‘depressieve-stemmingsstoornissen’ zijn hier maar enkele voorbeelden van. Zou de ‘normoverschrijdende gedragsstoornis’ niet beter hebben geklonken? Daarnaast heeft men vaak gekozen voor één in plaats van twee woorden om de stoornis te benoemen, rijkelijk geïllustreerd bij de parafilieën. Eén en ander klinkt gekunsteld. Denk bijvoorbeeld maar aan de ‘exhibitionismestoornis’ of de ‘voyeurismestoornis’. Misschien waren de ‘exhibitionistische stoornis’ of de ‘voyeuristische stoornis’ wel een duidelijker alternatief geweest. Voor de scrabblespelers op zoek naar lange Nederlandse woorden onder ons geeft deze vertaling wellicht wel inspiratie…

In ieder geval mogen we trots zijn dat we deze uitgebreide vertaling in ons kleine taalgebied van zo’n 22 miljoen Nederlandstaligen nu hebben. Wel valt het te betreuren dat er geen enkele Vlaming onder de experts terug te vinden is. Mijns inziens is dit een gemiste kans!

K. Goethals