‘Menselijke creativiteit gebruikt wat al beschikbaar is en verandert het op een onvoorspelbare manier’. Dit is het uitgangspunt dat Silvano Arieti (psychiater) in zijn boek Creativity, the magic synthesis (1976) gebruikt in een poging psychologie van creativiteit en kunst te begrijpen.

Bij de A in het abecedarium van Mark Kinet ontbreekt Arieti, terwijl zijn boek in de jaren zeventig van de vorige eeuw een belangrijk werk was. Het geeft aan dat Mark Kinet niet compleet is in zijn abecedarium. Dit kan ook niet. Maar de lezer van Psychologie van de kunst krijgt het gevoel overspoeld te worden door een grote hoeveelheid namen en begrippen, ogenschijnlijk tamelijk willekeurig samengebracht in de vorm van een abecedarium, met een soort suggestie dat dit een compleet overzicht is van wat er heden ten dage gepubliceerd is over psychologie van de kunst. Dit alles vanuit een vooral psychodynamisch referentiekader.

Het boek van Kinet is een essay, ‘een voor een ruim publiek bestemde, niet te korte, subjectief gekleurde verhandeling over een wetenschappelijk of letterkundig onderwerp, met een goede persoonlijke stijl’ (aldus Van Dale Groot Woordenboek van de Nederlandse taal).

Het is echter de vraag of een ruim publiek door het essay van Kinet meer zicht krijgt op de psychologie van de kunst. Als ik het ruime publiek even beperk tot het lezerspubliek van het Tijdschrift voor Psychiatrie, dan is dit mogelijk een selectie die door kennis, die aanwezig verondersteld mag worden, wel meer zicht krijgt op de psychologie van de kunst.

Mijn ervaring bij het lezen van Psychologie van de kunst is dat ik zeer geïnteresseerd begon, maar gaande het boek een rode draad miste en mijn interesse verloor, om haar af en toe even weer op te voelen komen. De verzameling begrippen en genoemde auteurs is zeer uitgebreid, maar niet duidelijk wordt het waarom van deze selectie. Ook miste ik een soort eindconclusie of betoog van Mark Kinet. Ook bij de K van Kinet kwam dit niet voor. Bij de K miste ik trouwens ook Eric R. Kandel, die in zijn boek The Age of Insight (2012) zeer erudiet ingaat op de vragen rond ‘unconscious in art, mind en brain’.

Het is in deze recensie niet mijn bedoeling slechts aan te geven wat ik mis in het boek van Kinet. Het bevat immers zeer veel wel, en is voor psychiaters die willen proberen te begrijpen wat kunst is, een mooie verzameling van eigenlijk een soort columns over het domein van de psychologie van de kunst.

Steeds keert terug dat de psychologie van de kunst niet te begrijpen is. Dat juist de paradox van het proberen te begrijpen de kunst om zeep dreigt te brengen. Hierin is Kinet duidelijk, ook hij begrijpt het niet. Terwijl hij dit zegt door vele anderen te citeren. Kinet heeft zijn creativiteit gebruikt om veel wat beschikbaar is te verzamelen, maar heeft het niet onvoorspelbaar veranderd.

Kortom, een boek dat veel biedt, maar ook veel weglaat. Is dat niet de essentie van kunst?

H. Koetsier