Dit boek van de Britse journaliste Helen Thomson is vertaald uit het Engels door Nico Groen. De Engelse titel luidde: Unthinkable: an extraordinary journey through the world’s strangest brains.

Het betreft een handzaam, zeer toegankelijk boek, waarin de auteur negen mensen interviewt over een bijzonder hersenfenomeen, soms een levensbedreigend ziektebeeld, bijvoorbeeld het syndroom van Cotard, soms een eigenaardigheidje dat weinig klachten geeft, zoals synesthesie.

Thomson reist naar verre oorden om mensen met zulke symptomen te spreken. Zo ontmoet ze een man met schizofrenie die ervan overtuigd is dat hij soms in een wolf verandert. Dit beeld, de lykantropie, werd eerder prachtig door prof. dr. Jan Dirk Blom (2013; 2014) beschreven. Ze bezoekt een Australiër met synesthesie, een vrouw met meerdere persoonlijkheden, iemand met een zeer sterk ontwikkeld autobiografisch geheugen (mogelijk ook autismespectrum, maar dat blijft onbesproken), een vrouw met een zeer gebrekkig spatieel geheugen, muzikale hallucinaties bij gehoorverlies, cotardsyndroom en iemand met een versterkte empathie.

Thomson kiest meestal psychiatrische beelden die ze dan door een neurologische bril bekijkt. Voor psychiaters een wat wonderlijke inval. Het idee dat psychiatrische beelden te begrijpen vallen door te zoeken waar ‘twee draadjes gekruist zitten’, lijkt voor ons achterhaald. Haar soms wat simplistische kijk op de casus, als een ‘breinvariant’, lijkt voor synesthesie wel op z’n plaats, maar doet afbreuk aan de complexiteit en eigenheid van psychiatrische ziektebeelden.

Wat we als Nederlanders ook niet gewend zijn, is het thrill-seeking element dat ze erin brengt. Het lijden van patiënten is sensationeel. Dit helpt niet echt om je te kunnen verplaatsen in mensen met een psychiatrische aandoening. Het doet vagelijk denken aan de freakshows van weleer. Toch spreekt ze niet afstandelijk over de mensen die ze interviewt. Ze is warm en houdt met sommigen ook contact.

Het resultaat is een toegankelijk boek, dat ik met plezier gelezen heb. Het was niet het mooiste boek over het brein, ook niet het beste. Of het de moeite waard is, kan ik niet met zekerheid zeggen; dat hangt er vanaf wat je achtergrond is. Voor psychiaters is het zeker geen eye-opener, voor leken mogelijk wel. Onderhoudend is het zeker.

• Blom JD. Klinische zoantropie. Tijdschr Psychiatr 2013; 55: 359-68.
• Blom JD. When doctors cry wolf. A systematic review of the literature on clinical lycanthropy. Hist Psychiatry 2014; 25: 87-102.

  
  Amsterdam,

  Uitgeverij Nieuwezijds, 2019

  Vert.: Nico Groen

  272 pagina’s,

  isbn 978-90-571-2447-1,

  € 22,95

I. Sommer, psychiater, Groningen