In 1999 nam het National Institute of Mental Health (nimh) het initiatief voor de zogenaamde catie-studie. catie is een afkorting voor Clinical Antipsychotic Trials of Intervention Effectiveness. In die tijd bestond er nauwelijks enige twijfel over de grote voordelen van moderne antipsychotica, maar wilde men wel graag weten welk middel het beste was in de klinische praktijk.

Men wist dat efficiency (de prestatie van een middel in de echte wereld) sterk kon verschillen van efficacy (de prestatie van een middel in een geselecteerde groep patiënten). Daarom besloot men een pragmatische trial uit te voeren (n = 1500) waar zo min mogelijk patiënten van werden uitgesloten. Stoppen met het gebruik van het geneesmiddel, om welke reden dan ook, werd de belangrijkste uitkomstmaat, niet de daling van scores op een bepaald instrument. Men was zo overtuigd van de superioriteit van de moderne antipsychotica dat het maar weinig gescheeld heeft of een klassiek middel was niet in de trial opgenomen. Groot was de verbazing toen bleek dat perfenazine in effectiviteit niet onderdeed voor risperidon, quetiapine of ziprasidon.

Dit boek presenteert een samenvatting van de resultaten van de catie-studie. In het eerste en tweede hoofdstuk worden de ontwikkeling van het onderzoeksprotocol besproken en de bijbehorende statistiek. In het derde hoofdstuk komen de voornaamste resultaten aan bod. Er volgen hoofdstukken over kosteneffectiviteit, psychosociaal functioneren, cognitie, beroepsmatig functioneren, de gevolgen voor het gezin, extrapiramidale bijwerkingen, metabole bijwerkingen, drugsgebruik, geweld, genetische aspecten, ethische kwesties en farmacokinetiek.

Het voorlaatste hoofdstuk is interessant voor onderzoekers op dit terrein, want hierin bespreken Stroup en Lieberman de gemaakte fouten en de lessen die men daaruit kan leren. Ze beschrijven hoe door inspraak van meerdere belangengroepen het onderzoek nodeloos ingewikkeld werd en de statistische power voor het beantwoorden van belangrijke vragen suboptimaal. Ze geven meerdere aanbevelingen voor de opzet en de organisatie van toekomstige, grote trials. In het laatste hoofdstuk passeren de belangrijkste conclusies de revue.

Ik kan dit boek aanbevelen aan specialisten en onderzoekers op dit terrein. Het heeft grote voordelen om een overzichtswerk te hebben naast de 40 artikelen die uit deze trial zijn voortgekomen.

J.P.C. Selten