Dit boek is rijk aan informatie over psychosen. Het is geschreven door een ervaren clinicus (veertig jaar praktiserend), onderzoeker, broer van een psychoticus en leraar. Inzicht en medeleven zijn gekoppeld aan een brede kennis van literatuur (tot 1999) en praktijk. Het is helder geschreven, kritisch en realistisch ten aanzien van bestaand onderzoek, en gelardeerd met een schat aan inzichtelijke vignetten van patiënten die Cullberg in de loop der jaren heeft behandeld en gevolgd. Kortom: een levenswerk. Het boek bevat twee delen: 'The psychotic crisis and the schizophrenic disability' en 'In support of recovery'. In deel 1 wordt het begrip psychose inzichtelijk gemaakt vanuit het stresskwetsbaarheidsmodel. Acute psychose wordt gezien als een crisis met allerlei mogelijke uitkomsten. De diagnose schizofrenie mag niet te vroeg gesteld worden. Neurobiologische en psychodynamische kwetsbaarheidfactoren worden uitvoerig behandeld en geplaatst naast sociale factoren die psychosen kunnen uitlokken en naast beschermende omstandigheden. Er worden ook andere dan schizofrene psychosen besproken. Geleidelijk wordt toegewerkt naar een biopsychosociaal model van psychosen. Met nadruk wordt het belang van de levensgeschiedenis en de persoonlijkheid bij het ontstaan van psychosen naar voren gebracht, zonder dat biologische kwetsbaarheden veronachtzaamd worden. Cullberg propageert lage doses antipsychotica om de prognose en de samenwerking met de patiënt te bevorderen. Deel 2 gaat over wat nodig is om het herstel te bevorderen. De organisatie van de zorg wordt bekritiseerd aan de hand van onderzoek, waaronder het succesvolle Parachute Project van de auteur in Zweden. Langerdurende psychotherapie is bij een bepaalde groep patiënten essentieel. Dat Cullberg persoonlijk de voorkeur geeft aan psychodynamische inzichten leidt niet tot een verheerlijking ervan. Onderzoeksgegevens en de superioriteit van cognitieve therapie worden objectief gepresenteerd. 'The essential factor [van psychotherapie] is that a realistic view of internal and external experiences is restored and that the ability for insight in the self is deepened.' Cullberg vindt dat in de toekomst de behandeling van psychosen beter afgestemd moet worden op de behoeften van patiënten en hoopt dat mensen met psychose-ervaringen hun stem laten horen en meer gehoord worden, zodat onderzoeksgegevens niet verloren gaan in blinde bezuinigingsdrift en simplificatie van de behandeling van mensen met deze complexe problematiek. Dit boek is zeer aan te bevelen voor allen die met de behandeling van psychosen te maken hebben en krijgen. En voor psychiaters in opleiding is het bruikbaar in hun curriculum. Het boek biedt vele perspectieven die behandelaars, onderzoekers, beleidsmakers en financiers in de toekomst kunnen inspireren.

D. Corstens