Deze mooie titel illustreert waar het boek voor staat, namelijk het belang van ritualiteit in het algemeen voor de mens en voor de geestelijke gezondheid in het bijzonder.

De eerste drie artikelen zijn geschreven in het kader van onderzoeksprojecten, te weten het belang van rituelen bij patiënten met longkanker (Sjaak Körver), bij het verwerken van concentratiekampervaringen (Faro) en als een cursus ‘bidden’ voor langdurig psychiatrische patiënten (Peter De Rijk). Sterke bevindingen, dat in elk geval, maar waarbij het risico bestaat dat rituelen teveel een instrumentalistische rol toebedeeld krijgen waardoor de kracht van de ritus ‘uit zichzelf’ (Vergote) onderbelicht blijft. Het vierde artikel (Hessel Zondag) is een interessante verkenning van de verschillende vormen van bidden bij personen die leven vanuit de huidige mentaliteit van het ‘expressief individualisme’. Het volgende artikel (Leonie van der Valk) betreft een onderzoek bij 177 hoogopgeleide moslima’s over hun betekenis van religiositeit, in bijzonder het bidden. Niet alleen biedt dit een ‘inkijk’ in bepaalde rituelen van deze godsdienst, maar ook hoe rituelen vandaag de dag constructief het leven kunnen inspireren. Een eyeopener voor de westerse lezer.

Het artikel van Yvonne Denier is de weerslag van een ethische adviestekst door de christelijke koepelorganisatie Zorgnet Vlaanderen uitgewerkt. Op een heldere en doorwrochte wijze behandelt ze drie met elkaar verbonden thema’s. Eerst wordt de multiculturele samenleving belicht. Dan volgt een kritische reflectie op ethische grondhoudingen en waardeopties. Het geheel wordt afgerond met voorstellen tot implementatie van het voorgaande in de zorgsector.

Vanuit zijn (veld)onderzoek beschrijft Wouter van Beek de functie en organisatie van rituelen bij de Kapsiki (West-Afrika). Uit hun mensvisie dat de mens ten diepste een sociaal wezen (p. 162) is, vloeit het belang van het sociale weefsel voort. De helende en holistische werking van hun rituelen is hiermee verweven.

Het concept van de ritueel-sacrale velden dat Paul Post in zijn essay uitwerkt, toont aan hoe sacraliteit en ritualiteit zich in één of meer levensdomeinen, en dus niet enkel het religieuze veld, kan manifesteren. Immers, de samenleving is een ‘vloeiende’ maatschappij geworden waardoor het ‘ a-centrische dynamische perspectief ’ (p. 183) een sterke trend is geworden.

Vanuit zijn reflecties over ‘echte’ psychotherapie – die tot persoonlijkheidsverandering leidt en waar het onverwachte een plaats kan hebben – vindt Martin Van Kalmthout dat rituelen in feite niet echt, maar kunstmatig zijn.

Dit is een fijn-zinnige bundel die de hulpverlener een ruimer perspectief voor zijn of haar werk mogelijk maakt.

M. Calmeyn