Trauma en verslaving. De twee gaan zo vaaksamen dat de beschikbaarheid van een Nederlandstalige, geprotocolleerde, behandeling die door een breed spectrum van hulpverleners kan worden uitgevoerd meer dan welkom is. Dit handboek is een vertaling en bewerking van het oorspronkelijke Seeking safety, a treatment manual for PTSD and substance abuse gepubliceerd door Lisa M. Najavits in 2002 (Guildford Press).

Seeking safety (SS) is een vorm van geprotocolleerde gedragsmatige behandeling die werd opgezet in 1993 met ondersteuning van het National Institute of Drug Abuse (nida) in het kader van het Behavioral Therapies Development Program. Oorspronkelijk was het de bedoeling om een pilotstudie uit te voeren om het effect van deze interventie te meten. Na verloop van tijd ontwikkelde de groep rond Najavits dit behandelprogramma verder en volgden verschillende studies naar de effectiviteit.

De focus van SS ligt op het hier en nu en de insteek is gebaseerd op vijf centrale principes:

– focus op veiligheid;

– geïntegreerde behandeling van posttraumatische stressstoornis (PTSD) en verslaving;

– focus op idealen;

– inhoudelijk vanuit cognitieve, gedragsmatige, interpersoonlijke achtergrond en vanuit casemanagement;

– aandacht voor het proces dat de behandelaar doormaakt.

Het format van SS is tegelijk gestructureerd en flexibel. Gestructureerd omdat deze het doorlopen van 25 verschillende welomschreven onderwerpen/sessies betreft, waarbij naast informatie het effectief maken van huiswerkopdrachten noodzakelijk is. Erg flexibel omdat de verschillende onderwerpen los van elkaar staan en, mee aangestuurd door de patiënt, in elke volgorde doorlopen kunnen worden. Ook is het niet nodig, hoewel dit wel aanbevolen wordt, alle modules door te werken, wat ruimte laat voor korte of langdurende behandeltrajecten. De behandeling kan ook soepel worden geïntegreerd met andere behandelvormen en kan op verschillende manieren worden uitgevoerd: individueel, in een groep of in een gesloten groep, et cetera.

Door de jaren heen verschenen verschillende studies, waarvan een beperkt aantal met controlegroep, die alvast voor een stuk de effectiviteit van dit behandelmodel ondersteunen. Opvallend hierbij is wel dat het in de meeste gevallen studies betreffen die door de groep van Najavits (of door hen opgeleiden) werden uitgevoerd. Dit komt wel meer voor bij behandelmodellen die sterk door een groep ontwikkeld en bepaald werden/worden (zie ook de uitgebreide website www.seekingsafety.org ). Op zich hoeft dit geen nadeel te zijn. De vraag is hier telkens of de modelgetrouwheid en de daaraan verbonden, veronderstelde, effectiviteit zich kan verbreden naar een grote groep van behandelaren en andere behandelcontexten.

De Nederlandse vertaling van dit handboek maakt het mogelijk deze exploratie aan te gaan. Het handboek is correct vertaald en bewerkt voor de Nederlandstalige context. Let wel, dit is een ‘doe’-boek, een werkboek voor behandelaar en patiënt. Verwacht dus geen uitvoerige theoretische situering van de complexe interactie tussen PTSD en verslaving; rechttoe rechtaan, eenvoudig taalgebruik en praktische bruikbaarheid staan voorop. Dit maakt dat dit handboek, mits met enige coaching, door hulpverleners vanuit brede achtergrond nuttig gebruikt kan worden.

Uiteraard bestaan er heel wat andere behandelmodellen (zoals cognitieve gedragstherapie of eye movement desensitization and reprocessing) voor de behandeling van deze, erg gevarieerde, doelgroep en de boeiende discussie over welke het effectiefste is, blijft open. Dit handboek biedt als groot voordeel dat het een praktische behandeling bereikbaar maakt en kan volgens mij zo bijdragen aan een betere en bredere aanpak van deze binnen verslavingszorg en de ggz wijd verspreide problematiek.

Tot slot wil ik nog opmerken dat het geheel wordt afgemaakt met een cd-rom waarop voor de behandeling handig bruikbare documenten staan die geprint kunnen worden en gebruikt kunnen worden door de patiënt en therapeut. Jammer, beste uitgever, dat de cd niet op Mac draait?!

G. Dom