achtergrond De ziekte van Parkinson manifesteert zich niet alleen met de klassieke motorische symptomen bradykinesie, hypokinesie, akinesie, rigiditeit, balansstoornissen en tremor, maar ook met een breed scala aan niet-motorische stoornissen, zoals autonome disfuncties en neuropsychiatrische stoornissen (depressie, apathie, slaapstoornissen, psychose, cognitieve stoornissen, angststoornissen en impulscontrolestoornissen). Hoewel veel neuropsychiatrische stoornissen vaak al vroeg in het ziekteproces ontstaan, zijn de impulscontrolestoornissen, waaronder hyperseksualiteit, compulsief kopen, vreetbuien, compulsief internetgebruik, dopamineafhankelijkheidsyndroom en punding een direct gevolg van de dopaminerge behandeling.
doel Inzicht verkrijgen in de symptomatologie, prevalentie, risicofactoren en behandelmogelijkheden van de impulscontrolestoornissen bij de ziekte van Parkinson.
methoden Op basis van een casus wordt de symptomatologie en de impact van de impulscontrolestoornissen op het sociaal functioneren geïllustreerd. Vervolgens zal aan de hand van de huidige literatuur een korte schets gegeven worden van de prevalentie en risicofactoren. Ten slotte zal gebruik gemaakt worden van de resultaten uit fundamenteel onderzoek (diermodellen, experimenteel humaan onderzoek, neuroimaging studies) om inzicht te krijgen in de neurobiologische en neurochemische achtergrond van gestoorde impulscontrole bij parkinsonpatiënten.
resultaten Impulscontrolestoornissen ontstaat bij ongeveer 7% van alle parkinsonpatiënten ergens in het beloop van hun ziekteproces. De symptomen hebben over het algemeen een grote impact op het leven van de patiënt en zijn omgeving. Risicofactoren zijn het gebruik van dopaminerge medicatie (met name dopamineagonisten), vroeg-onset van de ziekte en verslaving of gestoorde impulsregulatie in de voorgeschiedenis of familieanamnese. Aanpassing van de dopaminerge medicatie is in de meeste gevallen genoeg om de symptomen te laten verdwijnen. Soms zijn andere medicamenteuze of gedragsmatige interventies nodig. De symptomen lijken voort te komen uit overdosering van het ventrale dopaminerge systeem (van belang voor motivatie en beloning) ten opzichte van het dorsale dopaminerge systeem (van belang voor beweging en cognitie).
conclusie Herkenning van impulscontrolestoornissen bij de ziekte van Parkinson is van groot belang voor de patiënt en zijn omgeving.