achtergrond In de inmiddels tamelijk uitgebreide historiografie betreffende de geschiedenis van de psychiatrie in Nederland is betrekkelijk weinig aandacht besteed aan de rol van de NVvP(N) in de ontwikkeling van de ggz. Wat heeft de vereniging betekend voor het vak psychiatrie, wat voor zijn beoefenaars en wat voor de inhoud en organisatie van de ggz en daarmee voor de patiënt? Uit de bestudering van het primaire en secundaire bronnenmateriaal (verenigingsarchief en geschriften van hoofdrolspelers) komt een naar tijd en themata wisselend beeld naar voren. Daarin zijn drie terreinen te ontdekken: wetenschap en opleiding, beroepsuitoefening en belangenbehartiging, inhoud en organisatie van de zorg.
De vereniging functioneerde in de eerste plaats als wetenschappelijk forum voor de leden. Daarnaast leverde ze een fundamentele bijdrage aan de inhoud en vormgeving van de medischwetenschappelijke opleiding tot psychiater. Formeel heeft de vereniging in dit verband steeds op het standpunt gestaan van de psychiatrie als een medisch specialisme ingebed in een biopsychosociaal generalisme.
In de tweede plaats verdedigde de vereniging de belangen van de leden. Het ging daarbij vooral om de centrale positie van de psychiater in de uiteenlopende werkverbanden op basis van zijn wetenschappelijke status. In de loop van de tijd werd binnen de vereniging echter ook steeds meer gepleit voor materiële belangenbehartiging.
Ook op het derde activiteitenterrein openbaarde zich een zekere tegenstelling. In de organisatie van de zorg, waarop de vereniging overigens slechts beperkte invloed had, kwamen de uiteenlopende belangen van de psychiaters in dienstverband en hun vrijgevestigde collega’s tot uiting.
De heterogeniteit van de vereniging, tot uiting komend in de biomedische, psychodynamische of sociaalwetenschappelijke voorkeuren van de leden, in de preferentie van wetenschap of belangenbehartiging en in de maatschappelijke status als dienstverbander of vrijgevestigde, maakte een eenstemmig en eenduidig optreden naar buiten niet altijd even gemakkelijk.
Jozef Vos is als senior onderzoeker verbonden aan het Onderzoekinstituut voor Geschiedenis en Cultuur van de Universiteit Utrecht. Van zijn hand verscheen een aantal boeken en artikelen over de geschiedenis van onderwijs en zorg in Nederland, waaronder Tastend door de tijd. Twee eeuwen onderwijs en zorg aan blinden en slechtzienden (2008).
doel Deze lezing schetst de geschiedenis van de Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie (en Neurologie) van 1871 tot 2011.