achtergrond Katatonie is een intrigerende neuropsychiatrische stoornis met psychomotore, affectieve en gedragsverschijnselen. In de dsm-iv is katatonie opgenomen als subtype van schizofrenie (295.20), specificatie bij stemmingsstoornissen (geen code) en als katatone stoornis veroorzaakt door een somatische aandoening (293.89). Maar van een zelfstandige diagnostische categorie 'katatonie' is in de dsm geen sprake.
doel Inzicht bieden in de fenomenologische kenmerken van katatonie en het opwerpen van de vraag of deze stoornis geen plek zou verdienen als autonome diagnostische categorie in de dsm-v.
methoden Conceptueel en descriptiefpsychopathologisch onderzoek.
resultaten Alhoewel de dsm in principe etiologieonafhankelijk is opgesteld, wordt bij het categoriseren van katatonie wel een verband gelegd met de onderliggende aandoening. Uit diverse prevalentiestudies is gebleken dat katatonie frequent voorkomt bij angst- en stemmingsstoornissen. Ook is er relatief vaak sprake van een somatische aandoening als oorzaak. De behandeling van katatonie dient zich te richten op de onderliggende psychiatrische of somatische aandoening. Katatonie kent veel verschillende verschijningsvormen, welke op geen enkele wijze zijn terug te vinden in het katatonieconcept uit de dsm. De katatoniesymptomen en het 1- en 2-itemcriterium in de dsm-iv zijn bovendien volstrekt willekeurig gekozen. Fink en Taylor (2003) deden een voorstel om in de dsm-v nietmaligne van maligne katatonie te onderscheiden. Leonhard (1999) heeft de periodieke katatonie beschreven, waarbij recent via linkage-studies de associatie met een locus op chromosoom 15q15 werd gerepliceerd. Daarnaast is het van belang om onderscheid te maken tussen acute en chronische vormen van katatonie. Acute katatonie reageert goed op (monotherapie met) benzodiazepines of elektroconvulsieve therapie, terwijl in een gecontroleerde studie naar de behandeling van chronische katatonie bij schizofrenie benzodiazepines geen meerwaarde hadden.
conclusie Katatonie is een klinisch relevant concept dat in de praktijk zeer bruikbaar is, met name vanwege de verstrekkende consequenties voor het behandelbeleid. Het concept wordt onderbelicht in classificatiesystemen zoals de dsm-iv.