achtergrond Schaamte is een heftig negatief affect dat zowel acuut als chronisch kan voorkomen. Het roept een gevoel op onzichtbaar te willen zijn of te willen verdwijnen uit de situatie die de schaamte oproept. De heftigheid en negatieve lading zijn mogelijk mede oorzaak van het spaarzame voorkomen van studies naar de functie en betekenis ervan.
doel Het formuleren van hypotheses over de betekenis van schaamte voor de overleving van het individu en het functioneren in groepsverband, beide noodzakelijk voor de instandhouding van de menselijke soort.
methoden Door middel van een onderzoek in de psychoanalytische literatuur, waarbij steeds de klinische praktijk als referentie is gebruikt, worden oorsprong en functie van schaamte in kaart gebracht.
resultaten Schaamte blijkt sterk naar voren te komen in de separatie-individuatiefase, als het jonge kind kan lopen en daardoor in staat is om zich fysiek te verwijderen van de verzorgende ouder. De teleurstelling in de blik van de ouder veroorzaakt nu een schaamtereactie bij de peuter, waarop deze inbindt en terugkrabbelt. Dit fenomeen dient er zowel voor dat het kind lichamelijk veilig is als dat het zich voegt naar de groep, maar gaat ten koste van het zelfgevoel.
conclusie Schaamte is een tweesnijdend zwaard, dat de overleving en hechting bevordert, maar het zelfgevoel ondergraaft.