achtergrond In hoeverre is het de taak van de forensisch psychiater om na te gaan of het delict gepleegd werd uit 'vrije wil'? Dit is een van de belangrijkste conceptuele vragen rond toerekeningsvatbaarheid. Gaat het bij de forensische beoordeling om een beoordeling van de 'vrije wil'? Deze vraag wordt vooral als problematisch ervaren omdat, wanneer de forensische beoordeling inderdaad over de vrije wil gaat, dit kan betekenen dat de rapporteur verstrikt raakt in filosofische discussies over de vrije wil. Filosofen zijn het onderling niet eens over wat de vrije wil is, en of die wel bestaat. Onlangs heeft de forensisch psycholoog Morse betoogd dat, om verwarring te voorkomen, forensisch psychiaters en psychologen maar beter de vrije wil in hun rapporten niet moeten noemen en bovendien, helemaal niet meer over de vrije wil na moeten denken.
doel Vanuit de diverse opvattingen over de rol van de vrije wil in forensische rapportages, met name die van Morse, reflecteren op de forensische taak, en nagaan in hoeverre de conceptuele problemen doorwerken in de praktijk. Hierbij wordt duidelijk hoe zeer filosofie, recht en psychiatrie met elkaar verbonden zijn.
methoden Review van recente forensische en filosofische literatuur over toerekeningsvatbaarheid, zowel internationaal als nationaal. En daarnaast conceptuele analyse van de kernbegrippen.
resultaten Er zijn zeer uiteenlopende opvattingen over de rol van de vrije wil in de forensisch psychiatrische praktijk. Reflectie hierop wordt gecompliceerd doordat het (forensisch) recht van land tot land zeer kan verschillen. Tegelijkertijd kan conceptuele analyse helpen om de plausibiliteit van de verschillende visies vast te stellen.
conclusie Het probleem van de vrije wil in relatie tot de forensische taak laat niet alleen centrale conceptuele maar ook praktische problemen zien. Het belang van de forensische taak enerzijds en het gebrek aan helderheid over de precieze aard van die taak anderzijds maakt verder praktisch en conceptueel onderzoek noodzakelijk.