achtergrond Hoewel tegenoverdracht een belangrijk begrip is binnen psychotherapie en psychiatrie, komt de ontwikkeling van meetinstrumenten voor reacties van behandelaars in klinische situaties pas sinds kort op gang. Psychometrische eigenschappen en conceptvaliditeit van bestaande instrumenten zijn vaak problematisch. Daarnaast zijn er geen instrumenten die ook 'objectieve' reacties meten op traumatisch of ander klinisch materiaal met een hoge emotionele impact op een behandelaar. Dit is een ernstige tekortkoming in het licht van de klinische en onderzoeksrapportages over potentieel beschadigende effecten van traumatisch materiaal op behandelaars.

doel Validering van de Therapist Reactions and Emotions questionnaire (treq).

methode Psychologiestudenten (n = 100) werden in een individuele sessie geconfronteerd met vier videovignetten van nagespeelde patiënten. Twee vignetten waren weinig emotioneel aangrijpend. De andere twee vignetten - van een vluchtelinge en een borderlinepatiënte - presenteerden klinische situaties met een hoge emotionele impact. Na elk vignet vulden de deelnemers de treq in. De treq is gebaseerd op resultaten van elf interviews met experttherapeuten (psychiaters en psychotherapeuten) en op theoretische- en onderzoeksliteratuur. De treq heeft 20 items, geordend in 5 subschalen: verantwoordelijkheid, actief handelen, trauma, negatieve gevoelens en vermijding. Items worden gescoord op een 5-punts-likertschaal.

resultaten De interne consistentie van de treq-totaal was goed, die van de subschalen redelijk. De treq differentieerde tussen vignetten met lage en hoge emotionele intensiteit. Beide vignetten met hoge emotionele impact werden onderscheiden door de respons op de subschalen 'trauma' en 'vermijding'.

conclusie Hoewel verder onderzoek bij een therapeutengroep noodzakelijk is, wijst deze studie erop dat de treq een potentieel bruikbaar instrument is voor het meten van tegenoverdrachtsreacties. De treq differentieert 'objectieve' tegenoverdracht op traumatisch materiaal en (traumatische) reacties op andere klinische situaties met een hoge emotionele impact, en is daarmee een aanvulling op bestaande instrumenten.