achtergrond Onbedoeld wakker worden tijdens anesthesie (awareness) met expliciete herinnering (recall) doet zich voor bij ten minste 1-2 per 1000 algehele anesthesieën (Sebel 2004). Patiënten met intraoperatieve awareness hebben een hoog risico (> 50%) op het optreden van een posttraumatische stressstoornis (ptss) (Lennmarken 2002; Osterman 2001). Om die reden moet deze patiënten psychiatrische behandeling en follow-up worden geboden (Lennmarken 2002).

doel Opstellen en volgen van een preventie- en behandelprotocol om patiënten met awareness te identificeren en een adequate follow-up te geven.

methode De afdelingen anesthesiologie en psychiatrie hebben een protocol ontwikkeld ter preventie en behandeling van awareness en de langetermijngevolgen daarvan. Het protocol omvat: (a) preoperatief onderzoek: identificeren van risicogroepen voor awareness; (b) intraoperatieve preventie: waaronder het gebruik van een Bispectral Index(bis)-monitor, waarmee het bewustzijnsniveau tijdens de anesthesie bewaakt wordt; (c) postoperatieve screening op de uitslaapkamer op mogelijke awareness: bricevragen over wat patiënt zich van vlak voor, tijdens en na operatie herinnert, afgenomen door verkoeverkamermedewerkers; (d) een follow-up- en behandelplan als zich awareness heeft voorgedaan; (e) als de patiënt een ptss krijgt, wordt eye movement desensitization and reprocessing (emdr) aangeboden.

resultaten In 19 maanden werden via de bricevragen 27 patiënten gevonden met mogelijk awareness tijdens anesthesie. Na een gesprek met de anesthesioloog bleek slechts 1 patiënt daadwerkelijk aanwijzingen voor awareness te hebben. Deze patiënt werd gevolgd, maar kreeg géén ptss. Met het protocol werd bij naar schatting 2 op 12.590 algehele anesthesieën een awareness geïdentificeerd (0,16 per 1000). Mogelijke oorzaken van dit lage percentage zijn het té vroeg afnemen van de bricevragen, een lagere werkelijke incidentie van awareness door bis-monitoring en preventie bij geïdentificeerde risicogroepen.

conclusie Het gebruik van bis en routinematig gestelde vragen in een preventie- en behandelprotocol kunnen het vóórkomen van awareness tijdens anesthesie en ptss door de awareness verminderen.