Het uitgeven van de teksten van Freud moet een ongelooflijk ingewikkeld en arbeidsintensief werk zijn, dat veel geld kost en jaren in beslag neemt. Telt men daarbij ook nog eens de menselijke factoren zoals die tussen uitgevers, redacteuren, vertalers, fondsbeheerders, erflaters in dit soort processen een niet-onaanzienlijke rol spelen en men heeft enigszins een beeld van de omstandigheden waarin de uitgave van de verzamelde werken van Freud in vertaling zo laat tot stand zijn gekomen. Welgeteld heeft het bijna een eeuw geduurd om dit megaproject te realiseren. De eerste vertaling van een tekst van Freud verscheen in 1912 bij uitgeverij S.C. van Doesburgh te Leiden: de relatief korte tekst Over Psychoanalyse die 'gemakkelijk oriënteert' (Freud 1912). Het boek Werken, dat een volledige en chronologische uitgave van Freuds teksten nastreeft, is in 2007 bij uitgeverij Boom te Amsterdam uitgekomen. In de tussentijd is er veel gedoe geweest, waarvan Elsbeth Greven ons in haar boek verslag doet. Het boek leest als een roman; het is goed en vlot geschreven en na een wat moeizaam begin wordt het zelfs een beetje spannend omdat er een zeker plot in zit, compleet met intriges en karaktermoorden die uitmonden in een mooie ontknoping, de uitgave van Werken, zodat alles nog goed komt. In vergelijking met andere landen doen wij het met het uitgeven van Freud zo slecht nog niet. Alleen in het Spaans bestaan er maar liefst twee vertalingen van de verzamelde werken. De Obras Completas werden in 1956 en 1982 in verschillende uitgaven uitgebracht (Freud 1956, 1982). Blijkbaar heeft deze onderneming in een behoefte voorzien en heeft zij bijgedragen aan de grote psychoanalytische invloed op het culturele leven in de Spaanssprekende landen. Wetenschap en literatuur zijn daar doordrenkt van het psychoanalytisch gedachtegoed. Nergens ter wereld zijn er dan ook zo veel psychoanalytici per hoofd van de bevolking als in Argentinië. In Frankrijk hoopt men de Oeuvres complètes pas in 2009 te voltooien. Desondanks kan men zeggen dat het Franse openbare leven is doordesemd van Freuds psychoanalyse. Columnisten, filosofen en de media wijden regelmatig thema's aan Freud en voorzien maatschappelijke gebeurtenissen van psychoanalytische commentaren. Of het verschijnen van het antipsychoanalytische Le livre noir (Meyer 2005) slechts een rimpeling in de psychoanalytische vijver teweeg zal brengen of een tsunami zal veroorzaken, moeten we nog afwachten. In Nederland waren wij er vroeg bij met het appreciëren van Freuds gedachtegoed. Daarbij heeft Gerbrand Jelgersma, hoogleraar psychiatrie in Leiden, een niet-onaanzienlijke rol gespeeld. Vele jaren later staan wij in het verguizen van Freud ook weer op de eerste rij te trappelen. Freud bashing is ook bij ons een academisch volksvermaak geworden. Het is de vraag of de uitgave van Werken nog wel bij machte is het anti-Freudtij in Nederland te keren. Ik vrees dat de opkomst van de populaire 'neuropsychoanalyse', die ongetwijfeld Freuds gedachtegoed wil verdedigen, een averechts effect zal hebben; de hele hermeneutische onderneming wordt daarmee bijgezet in een biologisme dat door Freud juist werd bestreden. Het is beter zich te laten inspireren door het lezen van de teksten van Freud zelf. Het revolutionaire van zijn denken is nog lang niet uitgewerkt. De nieuwe uitgave van alle teksten - ook de vroege neurologische artikelen en 'Ontwerp van een psychologie' ('Entwurf') - stellen ons in staat ons (weer) door Freud te laten inspireren. Freud uitgeven is een spannend boek geworden dat een goed inzicht geeft in een mooi vak: uitgeven.

J.A.M. de Kroon