achtergrond Een aanzienlijk percentage van de patiënten met schizofrenie die behandeld worden met clozapine heeft onvoldoende symptomatische verbetering.
doel Via een literatuuronderzoek het effect van toevoegen van andere antipsychotica nagaan.
methode Raadplegen van PubMed, Psycinfo en Embase.
resultaten In totaal werden 4 gecontroleerde onderzoeken en 30 gevalsbeschrijvingen of open onderzoeken gevonden. In vrijwel alle gevallen betrof het een gecombineerde behandeling van clozapine met een ander atypisch antipsychoticum. In totaal werden 363 patiënten beschreven waarvan 166 in de 4 gecontroleerde onderzoeken. De diagnose betrof schizofrenie of schizoaffectieve stoornis. In slechts 11 onderzoeken werd de plasmaconcentratie van clozapine bepaald. Bij 21 van de 34 onderzoeken vond effectmeting plaats met behulp van gevalideerde schalen.
conclusie Gecontroleerd onderzoek naar de effecten van clozapine in combinatie met een ander antipsychoticum bij therapieresistente schizofrenie is schaars en er is sprake van een positieve publicatiebias bij de rapportage in de vorm van gevalsbeschrijvingen. Voorts wordt geen eenduidige definitie van therapieresistentie bij schizofrenie gehanteerd. De plasmaconcentratie van clozapine wordt evenmin standaard bepaald. Hoewel de resultaten van het beschikbare onderzoek veelbelovend lijken te zijn, is de meerwaarde van de combinatie van clozapine met een ander antipsychoticum tot op heden onvoldoende aangetoond.