Het 'ten geleide' vermeldt dat de thema's van schuld en schaamte in de huidige cultuur van autonomie niet vergeten mogen worden. Arthur Hegger maakt aan de hand van klinische vignetten duidelijk dat in de psychotherapeutische praktijk deze thema's nog volop leven; het schuldgevoel is verre van achterhaald. Pieter Lootsma, gevangenispastor, wijst op de hedendaagse paradox van schuld als taboe versus de anderen van alles en nog wat de schuld geven. Het onderscheid tussen existentiële en juridische schuld is een hefboom om nieuwe wegen te zoeken: spreken over schuld om zijn bestemming op het spoor te komen (p. 41). Philip Hermans, als psycholoog, antropoloog en kenner van de Marokkaanse cultuur, neemt stelling tegen de opvatting dat in een dergelijke cultuur eerder schaamte dan schuld leeft. Door argumenten aan te brengen uit een onderzoek met de Thematic Apperception Test en op basis van linguïstische en culturele gegevens toont hij aan dat schuldbesef wél in de Marokkaanse cultuur voorkomt. In de huidige tijdsgeest is dit zonder meer een belangrijk artikel. Johnny Fontaine, psycholoog, geeft een samenvatting van een onderzoeksproject van de ku Leuven in samenwerking met universiteiten in Peru en Hongarije. Naast empirische en conceptuele verheldering van de begrippen schuld en schaamte wordt een overkoepelend kader voorgesteld. De publicatie is in aantocht en nu al staat vast dat dit onderzoek een klassieker zal worden in zijn genre. Doris Nauer, psychiater en theoloog, behandelt ten slotte de rol van schuld vanuit pastoraal perspectief. Dit doet ze vanuit kennistheoretische, praktijkgerichte en bijbelse invalshoeken. Dit is een zeer inspirerend artikel waarin ze stelling durft te nemen tegen een aantal fundamentalistische tendensen in het pastoraal denken. Deze bundel is in al zijn eenvoud een pareltje.

M. Calmeyn