Dit is een goed boek over het als syndroom optreden van bijwerkingen van psychofarmaca. Het bevat kennis die iedere arts-assistent in opleiding in de psychiatrie zich eigen dient te maken en die grotendeels tot het gedachtegoed van de geregistreerde psychiater dient te behoren. In één boek is kennis samengebracht, die men doorgaans bijeensprokkelt uit diverse hoofdstukken van leerboeken of haalt uit boeken die speciaal de bijwerkingen van psychofarmaca behandelen. Zeker bij dit soort boeken dient zich de vraag aan welke onderwerpen nog wel en welke onderwerpen niet meer besproken moeten worden, en vervolgens hoe uitgebreid die onderwerpen aan de orde moeten komen. Ik kan me goed met de keuze van de auteurs verenigen, op twee uitzonderingen na.Hoofdstuk 16, het laatste hoofdstuk, behandelt diverse syndromen, onder meer het anticholinerge delier of, zoals de auteurs het noemen, de 'anticholinerge toxiciteit'. Ik vind dit ten enenmale misplaatst. Nog afgezien van het feit dat dit syndroom veel te beperkt behandeld wordt, stoort het mij dat het als een van de laatste aan bod komt. Het zou in een apart hoofdstuk volledig besproken moeten worden en zeker dezelfde plaats verdienen als het serotonerge syndroom en het maligne neurolepticasyndroom. Het is onbegrijpelijk dat de auteurs een andere keuze hebben gemaakt. Mijn tweede punt van kritiek betreft hoofdstuk 15 over de dermatologische syndromen. Bij deze syndromen gaat het om allergische reacties die op diverse manieren gemedieerd worden. De keuze voor de syndromen is betrekkelijk willekeurig en weinig educatief, en geeft onvoldoende inzicht in de huidreacties bij psychofarmaca. Slechts enkele huidmanifestaties worden besproken, zoals het syndroom van Stevens-Johnson, het hyperb sensitiviteitsyndroom, eosinofilie, hyperpigmentatie en fotosensibiliteit. Het boek opent met de extrapiramidale syndromen en bespreekt - naast de reeds genoemde syndromen - de qt-tijdverlenging, hyperprolactinemie, seksuele disfunctie, diabetes mellitus en gewichtstoename, de bijwerkingcomplexen die optreden bij gebruik van lithium, de teratogeniteit van de diverse middelen, het onttrekkingssyndroom van antidepressiva en antipsychotica, benzodiazepineafhankelijkheid, siadh (syndrome of inappropriate antidiuretic hormone secretion) en de bloeddyscrasieën. Alle hoofdstukken zijn op dezelfde manier ingedeeld in paragrafen en deze keren op het eind van het hoofdstuk terug in een zeer educatief samenvattend overzicht. Elk hoofdstuk begint met de paragraaf Introductie, waarbij de geschiedenis van het beeld beschreven wordt; vervolgens komt de eventuele onderverdeling van het ziektebeeld aan de beurt, waarbinnen de kliniek, de farmacologische basis, de differentiële diagnose en de behandeling besproken worden. Risicofactoren en preventie komen eveneens aan bod, dit alles aan het eind van het hoofdstuk gevolgd door uitstekende summaries die goed inzicht geven in het ziektebeeld, heel praktisch zijn en bovendien belangrijke referenties weergeven. De hoofdstukken zijn van een consistente kwaliteit en zijn ook leerzaam omdat ze het beloop van het ziektebeeld in de tijd weergeven - bij syndromen als het maligne neurolepticasyndroom en het serotonerge syndroom van belang. De graduele ontwikkeling van het serotonerge syndroom wordt daarbij goed in beeld gebracht. Ook de qt-tijdverlenging wordt besproken en de gevaarlijke torsade de pointes wordt uitgelegd, om te eindigen met de epidemiologie van plotseling optredende dood. Daar waar mogelijk zijn de hoofdstukken voorzien van tabellen die overzichtelijk van indeling en samenstelling zijn. Het hoofdstuk over lithium is van uitzonderlijk goede kwaliteit, terwijl het hoofdstuk over seksuele disfuncties van matige kwaliteit is. Het boek kan over de hele linie de toets der kritiek gemakkelijk doorstaan en de auteurs verdienen een compliment voor de educatieve en consistente wijze waarop het geschreven is. Het is een aanrader voor de arts-assistenten in opleiding tot psychiater en voor de beginnende psychiaters, maar ook de gevorderde collega's zullen blijmoedig worden van de bevestiging van hun kennis die zij aantreffen en aangenaam verrast zijn door de wijze waarop de auteurs hun kennis uitbreiden. En dit alles voor een schappelijke 40 euro. Aanschaffen dus.

 

H.J. Pot