De Cambridge-serie Child and Adolescent Psychiatry is een van de allerbeste in ons vakgebied. De boeken combineren kritische wetenschappelijke scepsis en praktijkgerichte handvatten. Deze tweede editie van het boek over cognitieve gedragstherapie (cgt) bij kinderen onder redactie van Philip Graham, is na acht jaar onherkenbaar veranderd als weerspiegeling van de enorme groei die dit vakgebied heeft doorgemaakt. Hier wordt cgt heel ruim opgevat. Niet alleen de 'volwassenentherapievormen' die worden toegepast bij kinderen en jeugdigen, maar ook de socialevaardigheids- en oudertrainingen en de zo belangrijke motiverende interviewtechnieken komen onder deze noemer aan bod. De algemene veronderstelling is dat cgt de enige vorm van psychotherapie is die evidencebased is. De verschillende hoofdstukken geven bevestiging, maar ook ontnuchterende relativeringen. De opbouw is heel helder. Eerst wordt stilgestaan bij de cognitieve ontwikkeling. Op de vraag vanaf welke leeftijd cgt kan worden toegepast, bestaat geen eenduidig antwoord. Al vanaf de kleuterleeftijd blijken cgt-technieken bij de gevolgen van (seksueel) misbruik heel goed gebruikt te kunnen worden om assumpties en attributies die de posttraumatische stress onderhouden, te bewerken. Een aparte sectie wordt gewijd aan het inzetten van cgt bij psychosociale problemen. Zo geeft Martin Herbert richtlijnen voor een serie stappen die gezet moeten worden bij echtscheiding, om de scheiding te verwerken en om een nieuw evenwicht voor alle betrokkenen te bewerkstelligen. Het grootste deel van het boek bestaat uit hoofdstukken waar de toepassing van cgt bij alle vormen van ontwikkelingspsychopathologie besproken wordt: van eet- en slaapstoornissen, via de aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit (adhd), autismespectrumstoornissen, gedragsstoornissen, affectieve stoornissen, pijn en chronische vermoeidheid, tot verslavingsgedrag. Elk hoofdstuk biedt, naast kritische kanttekeningen, stappenplannen die manual-based toegepast kunnen worden. En dat is de kracht van de cgt. Aantoonbare en blijvende therapiesuccessen worden geboekt door relatief onervaren krachten als dezen met basale gesprekstechnieken en kennis van ontwikkeling het draaiboek adequaat toepassen. Het is de verdienste van de hoofdredacteur dat in het boek een grote eenheid in stijl en opzet is bereikt, met behoud van eigenheid. Hoe snel de ontwikkelingen echter gaan, blijkt uit het feit dat sommige hoofdstukken al weer achterhaald zijn. In het adhd-hoofdstuk wordt de Multimodal Treatment Study of Children with adhd als 'in wording' aangegeven. In het prachtige hoofdstuk van de veel te vroeg gestorven Richard Harrington komen de resultaten van de Treatment of Adolescent Depression Study, die ons denken over de combinatie van cgt en selectieve serotonineheropnameremmers bij depressies in de adolescentie weer een hele andere wending geven, begrijpelijkerwijze niet aan de orde. Dit boek is een must voor alle kinder- en jeugdpsychiaters/psychotherapeuten (in opleiding) maar ook een bron van inspiratie voor allen die met ouders te maken hebben. De snelheid waarmee een vakgebied zich ontwikkelt, laat zich echter niet meer vangen in dit soort omvangrijke handboeken. Net als in de interne geneeskunde moeten wij hopen dat de volgende versie on line geactualiseerd zal worden.

R.J. van der Gaag