De auteur schreef dit boek na de suïcide van een patiënt op de paaz van het Kennemer Gasthuis. In de acht eigenlijke en de vier aanvullende hoofdstukken komen achtereenvolgens een literatuuronderzoek, resultaten van eigen onderzoek, reacties van psychiaters op de suïcide van een hunner patiënten en twee voorbeelden van suïcideprotocollen in ziekenhuizen aan bod.

Het literatuuronderzoek omvat in de eerste plaats de beschrijving van het fenomeen suïcide vanuit verschillende invalshoeken en gaat zo in op culturele, sociologische, psychologische, morele en klinisch-psychiatrische gezichtspunten. In de volgende hoofdstukken komen epidemiologie, risicofactoren, preventie, omstandigheden, biologische factoren en hulp bij zelfdoding door artsen aan bod.

Het eigen onderzoekswerk betreft een retrograad onderzoek naar de kenmerken (zoals tijdstip, plaats, aanleiding en psychiatrische diagnose) van de suïcides van zeventien patiënten die op een paaz waren opgenomen. Hierbij wordt tevens ingegaan op de therapeutische tekorten of fouten, die post hoc bij zes tot acht suïcides worden erkend en aan de basis liggen van enkele aanbevelingen ter preventie. Bijzondere aandacht wordt in het laatste hoofdstuk besteed aan de impact op de behandelend psychiater door de gedetailleerde beschrijving van vier patiënten, hun suïcides en de wijze waarop de behandelende psychiaters hier emotioneel op reageerden.

Ik heb gemengde gevoelens ten aanzien van dit boek. Enerzijds kunnen een aantal kritische opmerkingen worden geformuleerd, in het bijzonder ten aanzien van het eerste deel van het boek. De opbouw van sommige hoofdstukken is onlogisch. Zo wordt bijvoorbeeld de 'imitatiesuïcide' als 'moreel afkeurenswaardig of verbijsterend' gecatalogeerd tegenover 'het levensoffer als hoogste morele daad'. Merkwaardig is bijvoorbeeld ook de indeling van suïcidaal gedrag 'op basis van de intentie van de suïcidant', waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen zelfmoord (opzettelijke misdaad tegen zichzelf, tegen het eigen leven), zelfdoodslag (opzettelijke doding zonder voorafgaand beraad) en zelfdoding (een daad die eigen dood ten gevolge heeft, zonder hierover een waardeoordeel te geven). Het gebruik van de term 'geslaagde suïcide' in het hele boek is op zijn minst voor discussie vatbaar.

Anderzijds verdient dit boek een bespreking omwille van de beschrijving van eigen onderzoek op een nog weinig ontgonnen terrein, namelijk de kritische reflecties en emotionele reacties van behandelaars na de suïcide van een patiënt. De onderzoeksresultaten en gevalsbeschrijvingen zijn voor de clinicus herkenbaar, en geven tezelfdertijd aanwijzingen voor de preventie van suicide bij opgenomen patiënten. De beschreven manieren van omgaan door de behandelaars met de suïcide van een patiënt, kunnen collega's helpen bij de verwerking van zo'n tragische gebeurtenis.

C. van Heeringen