Waarom dit onderzoek?

Digitale psychotherapie biedt een antwoord op de toenemende zorgvraag in de geestelijke gezondheidszorg. Vergeleken met bestaande psychotherapievormen ontbreken echter de (waarschijnlijk belangrijkste) effectieve bestanddelen: een therapeutische relatie en empathie. Artificiële intelligentie (AI) zou deze tekortkoming kunnen oplossen door digitale psychotherapie te verpersoonlijken.

Onderzoeksvraag

Wat is de effectiviteit van een generatieve AI(Gen-AI)-chatbot in de behandeling van psychiatrische stoornissen?

Hoe werd dit onderzocht?

In de eerste RCT op dit gebied vergeleken Heinz en collega’s behandeling met Therabot, een Gen-AI-chatbot getraind in cognitieve gedragstherapeutische technieken, met een wachtlijst als controleconditie.1 Zij includeerden 210 volwassenen met een depressie, gegeneraliseerde angststoornis of een eetstoornis (evenredig verdeeld). Exclusiecriteria waren acute suïcidaliteit, manie en psychose. De interventiegroep werd gedurende 4 weken dagelijks aangespoord tot contact met Therabot; in de daaropvolgende 4 weken konden zij op eigen initiatief contact hebben. Metingen vonden plaats direct na de interventie (4 weken) en bij follow-up (8 weken). De primaire uitkomstmaat was symptoomreductie gemeten met klinische vragenlijsten. Secundaire uitkomstmaten waren verbinding met Therabot (gemeten met de Working Alliance Inventory), tevredenheid (7-puntslikertschaal) en patiëntbetrokkenheid (bestede tijd en aantal berichten). Gezien de risico’s van generatieve AI werden verschillende voorzorgsmaatregelen genomen, bijvoorbeeld ter signalering van suïcidaliteit.

Belangrijkste resultaten

De interventiegroep toonde een significante verbetering van symptomen (met middelgrote tot grote effectsizes van d > 0,5) vergeleken met de wachtlijstcontrolegroep, zowel direct na de interventie (depressie: d = 0,845; angst: d = 0,840; eetproblematiek: d = 0,840) als bij follow-up (depressie: d = 0,845; angst: d = 0,794; eetproblematiek: d = 0,627). De gerapporteerde therapeutische relatie was vergelijkbaar met bekende normen bij reguliere psychotherapie. De algehele tevredenheid was groot, gemiddeld 5,30 uit 7, en de gemiddelde interactietijd met Therabot gedurende de studie was 6,18 uur.

Hoe zal dit onderzoek ons vak veranderen?

Dit onderzoek laat zien dat patiënten ook een effectieve therapeutische relatie kunnen ontwikkelen met AI. Therabot roept de vraag op: moet therapeutisch contact per se menselijk zijn? Kwalitatieve onderzoeken zijn nodig om deze vraag verder te verkennen; ook betreffende de moreel-maatschappelijke keerzijden van AI zoals het gigantische energieverbruik en vragen over de privacy. Therabot moet zich natuurlijk nog verder bewijzen, maar deze ontwikkeling dwingt psychiaters tot reflectie op hun toekomstige rol te midden van AI, hun mogelijke vervangbaarheid – en vooral tot een actieve, bewuste omgang met de ethische dilemma’s die ze oproept.

Literatuur

1 Heinz MV, Mackin DM, Trudeau BM, e.a. Randomized trial of a generative AI chatbot for mental health treatment. NEJM AI 2025; 2(4).