Onvrijwillige behandeling staat in Nederland de laatste tijd breed in de belangstelling door de aanloop naar de nieuwe Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg en alle initiatieven rond personen met verward gedrag. Ook in de vs is veel discussie over de voor- en nadelen van gedwongen psychiatrische behandeling, met name aangewakkerd door de verschillende ernstige schietincidenten in de afgelopen jaren.

Miller en Hanson beschrijven in hun boek op zeer beeldende wijze de gang van zaken in de Amerikaanse praktijk van gedwongen zorg. Ze belichten vanuit vele gezichtspunten het Amerikaanse systeem, waarbij zeer opvallend is hoe dit in elke staat net weer verschillend geregeld is. Door alle verschillende regelingen ontbreekt een centraal overzicht, waardoor landelijke cijfers over gedwongen zorg nauwelijks voorhanden zijn. Naast psychiaters, gz-medewerkers en patiënten komen ook veel activisten aan het woord, zowel degenen die strijden tegen gedwongen zorg als zij die gedwongen zorg juist propageren, niet zozeer vanuit de discussie rond personen met verward gedrag als wel vanuit het recht op een fatsoenlijke behandeling voor patiënten die door de aard van hun stoornis het belang van behandeling niet kunnen overzien.

Het is een makkelijk leesbaar boek met veel persoonlijke ervaringen van patiënten en professionals, interessant voor zowel de lezer met kennis van zaken op dit gebied als voor relatieve leken, al leidt deze brede opzet onherroepelijk tot een zekere oppervlakkigheid, waarbij met name de juridische achtergronden slechts spaarzaam belicht worden. Niettemin is het een aanrader, omdat het een interessant overzicht en een goede inkijk biedt in de Amerikaanse praktijk. Die blijkt uiteindelijk ook weer niet zo heel veel te verschillen van de Nederlandse praktijk op het gebied van wettelijke regelingen, maar wel erg veel in de uitvoering, met name wat betreft de rol en betrokkenheid van politie en de (on-)mogelijkheden voor behandeling.

Zeer opvallend hierbij is de rol van de psychiatric emergency departments, bij afwezigheid van voldoende klinische capaciteit in veel staten. Daarnaast valt ook de tweedeling tussen state hospitals en private hospitals op, met duidelijke consequenties voor (gedwongen) zorg. Ook in de vs zijn de afgelopen decennia opvallend veel initiatieven ontstaan voor ambulante vormen van gedwongen zorg (outpatient commitment), geïnitieerd door de baanbrekende Kendra’s Law, ingesteld na de moord op een jonge vrouw door een man met een psychotische stoornis die zich aan behandeling onttrok.

In de slothoofdstukken wordt de discussie over de rol van gedwongen zorg bij het voorkómen van homicide en suïcide op zeer genuanceerde wijze gevoerd. Hierbij wordt duidelijk dat, door de relatief lage incidentie van agressie door psychiatrische patiënten, frequentere toepassing van gedwongen zorg nauwelijks preventieve werking zal hebben terwijl dit veel schade kan aanrichten bij patiënten en dat het vrije wapenbezit in de vs in dit verband een veel groter probleem is.

E. Barkhof, psychiater, Leiden